دایرکت دبیت؛ برداشت خودکار از حساب مشتری با قید مبلغ و زمان
فرض کنید یک پلتفرم اعطای وام و تسهیلات، به چند نفر از واجدین شرایط، وام بدون ضامن داده است. اعتبارسنجی این افراد نشان می‌دهد که در بازپرداخت اقساط وام‌هایی که در گذشته گرفته‌اند، تعویق و دیرکردی نداشته‌اند. اما «رتبه اعتباری» بالا نیز نمی‌تواند تضمینی برای تداوم روند گذشته و به خاطر سپردن موعد پرداخت اقساط توسط وام‌گیرنده باشد و ممکن است به هر دلیلی مانند فراموشی یا عدم موجودی کافی حساب در زمان سررسید، اقساط پرداخت نشوند. در این شرایط علاوه بر وام‌گیرنده، وام‌دهنده نیز متضرر می‌شود.
راهکار پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام برای این مسئله استفاده از سرویس دایرکت دبیت (direct debit) است تا با آن ریسک معوقات انباشته به کمترین حد خود برسد.
دایرکت دبیت یا برداشت خودکار نوعی از سرویس پرداخت، که عمده کارکرد آن نیز برای پرداخت‌های دوره‌ای، پرتکرار و دارای زمان‌بندی خاص از مبدا حساب مشتری یا کاربر به حساب کسب و کار است.
اگرچه در کشور از این سرویس بیشتر برای بخش سرگرمی و خرید حق اشتراک ماهانه یا سالانه دیدن فیلم و سریال، بازی اینترنتی و … استفاده می‌شود. اما در کشورهای پیشرفته در مواردی همچون پرداخت قبوض، شهریه سالانه دانشگاه‌ها، اجاره خانه، اقساط وام بانکی و به صورت کلی آن دسته از پرداخت‌هایی که در صورت عدم پرداخت یا دیرکرد در آن، پرداخت‌کننده با انواع جریمه و زیان‌های مالی مواجه می‌شود، کاربرد دارد.
در سرویس برداشت خودکار دو موضوع مورد توجه استفاده‌کنندگانش قرار دارد؛ زمان و مبلغ. بدین معنا که مشتری یا کاربر با دادن «اجازه دسترسی به حسابش» می‌تواند برداشت از حساب خود را تا سقف مشخص و در زمان معین بدون وارد شدن به درگاه پرداخت و درخواست رمز دوم پویا مدیریت کند. با این اقدام شرکت استفاده‌کننده ( کسب و کار ارائه‌دهنده کالا یا خدمت مانند شرکت برق یا پلتفرم نمایش فیلم و سریال و..) با این سرویس می‌تواند در زمان معین از حساب مشتری مبلغ مشخصی (مانند حق اشتراک سالانه، قبوض برق یا آب، عوارض اتوبان و …) را برداشت کرده و به حساب خود واریز کند.
مزیت‌های سرویس پرداخت «برداشت خودکار» در دو سطح مشتری و کسب و کار قابل بررسی است.
در سطح مشتریان، برداشت خودکار علاوه بر آسان‌سازی فرآیند پرداخت‌های دوره‌ای، می‌تواند بر رتبه اعتباری افراد نیز تاثیر بگذارد. البته که این تاثیر به صورت مستقیم توسط سرویس «برداشت خودکار» اعمال نمی‌شود؛ بلکه دایرکت دبیت با فراهم آوردن بستری برای پرداخت به‌موقع، از انباشت بدهی‌ها، اقساط عقب افتاده و جریمه افراد جلوگیری می‌کند تا رتبه اعتباری آن‌ها تنزل پیدا نکند.
در سطح کسب و کارها برداشت خودکار می‌تواند ریسک نکول را کاهش و جریان نقدینگی را افزایش دهد و آن را پیشبینیپذیرتر کند. بدین معنا که استفادهکنندگان از آن می‌دانند در «زمان‌های معین» از حساب مشتری‌ها چه میزان نقدینگی به حساب شرکت واریز می‌شود از این رو ریسک کاهش یافتن جریان نقدینگی برای آن‌ها کاهش می‌یابد.
دایرکت دبیت یا برداشت خودکار چیست؟
دایرکت دبیت یک پیمان یا قرارداد دو طرفه میان کسب و کار و کاربران یا مشتریان‌شان است. در چارچوب این قرارداد اجازه برداشت‌های مکرر، در مبالغ مشخص و فواصل زمانی معین از حساب کاربر یا مشتری به کسب و کار داده می‌شود.
مشتری می‌تواند در هر زمان، به این قرارداد پایان داده و دسترسی کسب و کار به حساب بانکی‌اش را قطع کند. از سوی دیگر کسب و کار برای هر هر گونه تغییری در مبلغ و زمان «برداشت» نیز می‌بایست موافقت مشتری یا کاربر را اخذ کند.
اگرچه دایرکت دبیت قراردادی میان کسب و کار و مشتری یا کاربر است اما در لایه‌های بالاتر این قرارداد، بانک‌های پشتیبان کننده حساب مشتری و کسب و کار نیز برای به اجرا درآمدنش با یکدیگر همکاری می‌کنند. در واقع هیچ برداشتی بدون توافق بانک پشتیبان‌کننده حساب کاربر یا مشتری اتفاق نمی‌افتد.
مزیت استفاده از برداشت مستقیم
مهمترین کارکردهای دایرکت دبیت در جهان، جلوگیری از آسیب‌هایی که «دیرکرد پرداخت‌ها» می‌تواند به کسب و کارهای دارای سرویس‌های حق اشتراکی و البته مشتریان یا کاربران وارد کند، است. این آسیب‌ها شامل بدحسابی، اعمال جریمه و کارمزد بر مشتریان و کاهش جریان نقدینگی در کسب و کارهاست.
مزیت‌های دایرکت دبیت در دو سطح کسب و کار و مشتریان یا کاربران قابل بررسی است.
همانگونه که در ابتدا گفته شد مهمترین کاربرد سرویس برداشت خودکار در پرداخت‌های پرتکرار و حق اشتراک‌های ماهانه یا سالانه است. کسب و کارها با استفاده از این سرویس می‌توانند دریافت حق عضویت یا اشتراک، اقساط و پرداخت‌های دوره‌ای کاربران یا مشتریان‌شان را کنترل و مدیریت کنند. این کار به آن‌ها اجازه می‌دهد بدون نگرانی از به تعویق افتادن پرداختی‌ها، خدمت‌رسانی را ادامه دهند.
افزایش نظارت‌های بانکی بر فعالیت کسب و کارها یکی دیگر از مزیت‌های استفاده از دایرکت دبیت برای کسب و کارهاست. نظارت‌های مداوم بانکی باعث شفاف‌تر شدن کسب و کار و اعتماد بیشتر به آن می‌شود.
تداوم جریان نقدینگی نیز از دیگر مزیت‌های سرویس برداشت خودکار برای کسب و کارهاست؛ در واقع بهره‌مندی از سرویس دایرکت دبیت این اطمینان خاطر را در کسب و کارها ایجاد می‌کند که مبالغ مشخص در زمان معین به حساب آن‌ها واریز می‌شود. از این رو نااطمینانی در خصوص میزان نقدینگی شرکت تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. البته که ارتقا قدرت پیش‌بینی و انعطا‌ف‌پذیری برای کسب و کارها نیز از دیگر مزایای استفاده از دایرکت دبیت است؛ بدین معنا که کسب و کارها می‌توانند جریان نقدینگی وارد شده به شرکت را مبتنی بر داده و اطلاعات پیش‌بینی کنند.
کاهش ریسک نکول (default) از دیگر کاربردهای دایرکت دبیت برای کسب و کارهاست، با اجازه دسترسی که کسب و کارها برای برداشت از حساب کاربران یا مشتریان‌شان دریافت می‌کنند، ریسک ایجاد یا انباشت بدهی‌های معوق مانند اقساط وام به‌شدت کاهش می‌یابد.
در واقع دایرکت دبیت برای کسب و کارها به مانند یک سرویس پرداخت است که می‌تواند راه‌حلی برای کاهش ریسک‌های ناشی از تعویق پرداخت اقساط یا حق اشتراک کاربران یا مشتریان باشد.
کاهش بار عملیاتی همچنین هزینه وصول بدهی‌ها نیز از دیگر مواردی است که می‌توان به عنوان مزیت‌های سرویس برداشت خودکار نام برد. با این سرویس پرداخت، کسب و کارها هزینه‌های مالی خود را تا حد زیادی کاهش می‌دهند.
برداشت خودکار علاوه بر کسب و کارها برای مشتریان و کاربران نیز مزیت‌هایی به‌همراه دارد. به‌عنوان مثال با برداشت خودکار نگرانی از یاد بردن موعد پرداخت اقساط و در نتیجه احتمال اعمال جریمه دیرکرد برای کاربران از بین می‌رود.
سهولت در پرداخت‌های پرتکرار و عدم نیاز به ورود به درگاه پرداخت و دریافت رمز دوم پویا از دیگر مواردی است که می‌تواند ترغیبی برای استفاده مشتری یا کاربر از دایرکت دبیت باشد.
ارائه تجربه پرداخت بدون واسطه برای مشتریان یکی دیگر از مزیت‌های این سرویس پرداخت است؛ بدین معنا که مشتری بدون آنکه وارد درگاه پرداخت شود و درخواست رمز دوم پویا کند، فرآیند پرداخت خود را انجام دهد.
شرایط پرداخت نسبتا انعطاف‌پذیر که با توجه به نیاز طیف وسیعی از مشتریان قابلیت اجرایی در دو سطح «مبلغ و زمان برداشت» دارد نیز از دیگر مزیت‌های سرویس برداشت خودکار است؛ به‌عنوان مثال مشتری می‌تواند انتخاب کند که شهریه دانشگاه به صورت ترمی یا سالانه از حساب او کسر شود (البته این مزیت در صورتی قابل استفاده است که کسب و کارها نیز از گزینه‌های متنوعی بهره ببرند). پس از مورد توافق قرار گرفتن شرایط، پرداخت‌ها به صورت خودکار از حساب مشتری کسر می‌شوند.
صرفه‌جویی در زمان نیز از دیگر مواردی است که باعث می‌شود مشتریان یا کاربران برای دادن اجازه «برداشت خودکار» به کسب و کار تمایل بیشتری از خود نشان دهند.
یکی دیگر از مواردی که اهمیت استفاده از سرویس دایرکت دبیت را در میان کسب و کارها همچنین مشتریان افزایش می‌دهد، کاهش نرخ تراکنش‌های ناموفق است. اگر مانده حساب کاربر یا مشتری کافی نباشد یا کارت بانکی که برای برداشت خودکار ذخیره شده، منقضی یا مسدود شده باشد، پیش از اینکه موعد «برداشت» فرا برسد مشتری یا کاربر از آن مطلع می‌شود و نسبت به رفع مشکل اقدام می‌کند.
برآیند مزیت‌های دایرکت دبیت برای کسب و کارها و مشتریان علاوه بر اینکه به افزایش تعامل دوسویه می‌انجامد، تجربه کاربری بهینه‌تری را برای کاربران یا مشتریان ایجاد می‌کند. که در سایه آن نحوه ارائه خدمات توسط کسب و کار بهبود می‌یابد.
چه کسب و کارهایی از برداشت خودکار استفاده می‌کنند؟
برای بررسی فهرست کسب و کارهایی که سرویس دایرکت دبیت برای آن‌ها مهم است، لازم است به چند سوال پاسخ داد. اول اینکه چه بخش‌هایی پرداخت‌های پرتکرار و زمان‌بندی شده از سوی مشتریان‌شان دارند؟ چه کسب و کارهایی هزینه و نیروی بیشتری جهت یادآوری موعد پرداخت کاربران یا مشتریان‌شان صرف می‌کنند؟ عدم پرداخت در کدام بخش‌ها می‌تواند به نتایجی مانند قطع سرویسی حیاتی برای مشتریان بدل شود؟
پاسخ برای هر کدام از پرسش‌های فوق، همان حوزه و بخش‌هایی است که می‌بایست از برداشت خودکار استفاده کنند.
طیف وسیعی از کسب و کارها می‌توانند از سرویس دایرکت دبیت استفاده کنند؛ شارژ کیف پول کاربران، پرداخت حق بیمه، عوارض ثابت سالانه شرکت و پرداخت به خیریه از جمله مهمترین جلوه بهره‌مندی از دایرکت دبیت است.
شرکت‌های فعال در حوزه سلامت یکی از استفادهکنندگان بالقوه این سرویس هستند؛ این شرکت‌ها می‌توانند با دایرکت دبیت حق بیمه ماهانه را به صورت خودکار از حساب کاربر برداشت کنند. این امر علاوه بر اینکه جریان نقدینگی در شرکت‌های فعال این حوزه را افزایش می‌دهد، به تداوم پوشش بیمه درمانی کاربران نیز کمک می‌کند.
باشگاه‌های ورزشی، از دیگر کسب و کارهای هدف سرویس برداشت خودکار است. این نوع کسب و کارها برای دریافت حق عضویت همچنین تمدید برنامه‌های تناسب اندام و رژیم غذایی اعضای خود می‌توانند از دایرکت دبیت استفاده کنند.
پرداخت شهریه مهد کودک، مدارس، دانشگاه و حق اشتراک سرویس مدرسه از دیگر موارد استفاده از سرویس دایرکت دبیت در بخش آموزش است. موسسات فرهنگی و آموزشی در کشورهای پیشرفته با فعال‌سازی سرویس دایرکت دبیت علاوه بر تمدید خودکار «عضویت» اعضا، گامی در جهت وفادارسازی اعضایشان نیز برمی‌دارند.
استفاده از دایرکت دبیت محدود به بخش یا حوزه‌ای خاصی نمی‌شود و برخی از نهادها و سازمان‌های دولتی مانند پلیس راهنمایی و رانندگی و شهرداری‌ها نیز از استفادهکنندگان بالقوه این سرویس به‌شمار می‌روند.دریافت جریمه راهنمایی و رانندگی، عوارض نوسازی شهری، عوارض آزادراه‌ها و .. از جمله مواردی است که کاربران می‌توانند با دادن اجازه برداشت خودکار، نسبت به واریز در موعد مقرر آن‌ها اقدام کنند.
بخش مالی و سرمایه‌ای از دیگر بهره‌مندان از سرویس برداشت خودکار هستند. صرافی‌های رمزارز، کارگزاری‌های بازار سرمایه و صندوق‌های سبدگردان در صورتی که برای کاربران خود کیف پول الکترونیک فعال کرده باشند، با استفاده از دایرکت دبیت، آن را برای معامله‌های آتی شارژ می‌کنند.اگرچه این امر زمانی محقق می‌شود که کاربر به صرافی مورد نظر اجازه دهد در صورت رسیدن «مانده کیف پول الکترونیک» به مبلغ مشخص، آن را به صورت خودکار تا سقف معینی شارژ کند.
اگرچه در قسمت‌های پیشین به «بخش»هایی که به صورت بالقوه می‌توانند از برداشت خودکار استفاده کنند، اشاره شد. اما مثال‌های زیادی از تعامل میان کسب و کار و مشتری با استفاده از دایرکت دبیت به صورت عینی وجود دارد.
شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت یکی از این نمونه است؛ این شرکت‌ها با بهره‌مندی از دایرکت دبیت علاوه بر شارژ آنی بسته اینترنت کاربران، از قطعی ناخواسته آن جلوگیری می‌کند. همین کارکرد برای شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تلفن همراه نیز قابل تصور است؛ اعتبار پولی سیم‌کارت در صورتی که به «کف معینی» برسد، به صورت خودکار شارژ شده و افزایش می‌یابد.
سرویس‌های مکمل
همانطور که گفته شد دایرکت دبیت یا سرویس برداشت خودکار برای پرداخت‌های پر تکرار دارای زمان‌بندی و مبلغ معین و در یک چارچوب قراردادی میان کسب و کار و مشتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین قرار گرفتن این سرویس در کنار سایر سرویس‌های مالی و پرداخت خدمت‌رسانی به مشتری را بهبود بخشیده و جایگاه کسب و کار در بازار هدف را ارتقا می‌دهد.
پرداخت مستقیم یکی از این سرویس‌هاست. این سرویس برای پرداخت‌های یک طرفه به حساب کسب و کار مورد استفاده قرار می‌گیرد و عموما برای کسب و کارهایی کاربرد دارد که در طی روز به درخواست تعداد زیادی از مشتریان خود پاسخ می‌دهند. نمونه آن نیز رستوران‌ها و مراکز تفریحی مانند استخرها و سالن‌های مطالعه است.
مشتریان با انتخاب گزینه «پرداخت مستقیم» بدون اینکه به درگاه پرداخت وارد شوند، پرداخت خود را انجام می‌دهند و از خدمت یا کالای خاص بهره می‌برند. تفاوت این سرویس با دایرکت دبیت در این است که در پرداخت مستقیم، زمان و مبلغ برداشت از حساب به صورت مشخص وجود ندارد. بلکه کاربر یا مشتری پس از اتمام فرآیند خرید، گزینه پرداخت مستقیم را انتخاب می‌کند که در این صورت وجه به صورت مستقیم از حساب او کسر شده و به حساب کسب و کار واریز می‌شود.
سرویس BNPL (الان بخر بعدا پرداخت کن) از دیگر سرویس‌های مکمل دایرکت دبیت است. در این سرویس افراد می‌توانند مبلغ خرید خود را پس از مدتی به صورت یکجا یا اقساطی (بسته به فروشگاهی که از آن کالا یا خدمت را خریداری کرده‌اند) بپردازند.
سرویس برداشت خودکار یکی از سرویس‌هایی است که می‌تواند به کسب و کارها برای دریافت اقساط خرید مشتریان‌شان از طریق BNPL کمک کند. در واقع اجازه برداشت خودکار برای پرداخت اقساط مشتری به شرکت استفاده‌کننده از سرویس BNPL داده می‌شود تا در فواصل زمانی و مبلغی که مشتری آن‌ها را مشخص کرده، برداشت به صورت خودکار صورت گیرد.
کیف پول الکترونیک نیز از دیگر سرویس‌های مکمل دایرکت دبیت است. دایرکت دبیت زمانی برای کسب و کارهای ارائه‌دهنده کیف پول کاربرد دارد که با کسب اجازه از کاربران یا مشتریان‌شان شارژ کیف الکترونیک آن‌ها را برای انجام تراکنش‌های مکرر و در فواصل زمانی مشخص، افزایش دهند.
سرویس‌های استعلام کارت و استعلام شبا نیز از دیگر سرویس‌های مکمل دایرکت دبیت هستند. مشتری یا کاربر پیش از آنکه اجازه برداشت مستقیم از حسابش را به کسب و کار بدهد، می‌بایست اطلاعات بانکی خود را وارد کند. استعلام شماره کارت و شماره شبا از سرویس‌هایی هستند که برای این منظور به کار می‌روند. کسب و کار پس از صحت‌سنجی اطلاعات بانکی، سرویس برداشت خودکار را برای مشتری خود فعال می‌کند.
سرویس درگاه پرداخت یکی دیگر از سرویس‌های مکمل دایرکت دبیت است. با دایرکت دبیت وجه به صورت خودکار و در فواصل زمانی معین به حساب کسب و کار واریز می‌شود. این سرویس برای پرداخت‌های دارای بازه زمانی خاص و با احتمال جریمه در صورت عدم پرداخت کاربرد دارد. در صورتی که مشتری یا کاربر می‌داند که موعد پرداختی‌های مهم خود را از دست نمی‌دهد، می‌تواند از سرویس درگاه پرداخت برای آن‌ها استفاده کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر درخصوص سرویس درگاه پرداخت می‌توانید مطالب «درگاه پرداخت و مزیت سرویس‌های جانبی‌اش» و «مزیت‌های درگاه پرداخت برای کسب و کارها» را مطالعه کنید.