تفاوت انتقال وجه حساب به حساب، پل، پایا و ساتنا چیست؟

انتقال وجه مبتنی بر حساب به‌زبان ساده یعنی انتقال مستقیم وجه از یک حساب بانکی به حساب دیگر، بدون آنکه تراکنش از داخل یک بانک خارج شود یا نیاز به ورود به شبکه کارت به کارت داشته باشد. این فرایند هزینه و کارمزد انتقال وجه را کاهش می‌دهد، رسید و کد رهگیری بین‌بانکی برای پیگیری را راحت می‌کند و می‌توان پرداخت را به‌صورت فوری یا زمان‌بندی‌شده انجام داد.

در این مطلب توضیح داده‌ایم انتقال وجه مبتنی بر حساب یا حساب به حساب چه انواعی دارد و داخل یک بانک یا بین دو بانک چطور انجام می‌شود. همچنین آخرین تغییرات بانک مرکزی در سال ۱۴۰۴ را برای این نوع از انتقال وجه مرور کرده‌ایم.

چرا حساب به حساب اهمیت دارد؟

انتقال وجه از یک حساب به حسابی دیگر از مسیرهای قدیمی انتقال وجه بانکی، چه بین حساب‌های یک بانک و چه بین حساب‌های دو بانک، است. این شکل از انتقال وجه بخش عمده‌ای از انتقال‌ وجه را در بر می‌گیرد؛ همچنین زیرساخت‌های جدید بانکی مبتنی بر آن کمک کرده است روش‌های متنوع‌تری در دسترس قرار بگیرد، از انتقال‌های آنی و شبانه‌روزی گرفته تا حواله‌های برنامه‌ریزی‌شده و قطعی در ساعت‌ کاری بانکی.

برخی از مهم‌ترین مزیت‌های انتقال وجه حساب به حساب از این قرار است:

• کاهش هزینه‌ها: به‌دلیل اجرای مستقیم تراکنش روی حساب بانکی، هزینه انتقال وجه هم برای کاربر و هم برای پذیرنده پایین‌تر است.
• دسترسی به کد رهگیری بین‌بانکی: این روش امکان پیگیری رسمی و دقیق هر تراکنش را میسر می‌کند.
• هماهنگی با عملیات گروهی و زمان‌بندی‌شده: این روش امکان واریز زمان‌بندی‌شده و همین‌طور گروهی هم برای اشخاص حقیقی و هم کسب‌وکارها را میسر می‌کند.
• انعطاف در انتخاب مسیر پرداخت: اشخاص حقیقی و پذیرندگان می‌توانند براساس فوری‌بودن، میزان کارمزد و معیارهای دیگر روش‌های مختلفی برای انتقال وجه مبتنی بر حساب انتخاب کنند.

حساب به حساب از یک سرویس بانکی ساده به زیرساخت اصلی پرداخت‌های دیجیتال تبدیل شده است و هم کاربران خرد و هم سازمان‌ها روزبه‌روز بیشتر از آن استفاده می‌کنند.

انواع انتقال وجه حساب به حساب

انتقال وجه مبتنی بر حساب یا حساب به حساب، به‌صورت کلی، به دو نوع انتقال درون‌بانکی یا انتقال‌وجه داخلی از یک طرف و از طرف دیگر انتقال بین‌بانکی یا حواله بین‌بانکی یا تسویه بین‌بانکی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی صرفاً براساس مبتنی‌بودن انتقال وجه بر حساب کاربر صورت گرفته است که آن را از انتقال‌های مبتنی بر کارت جدا می‌کند. کاربرد هر دسته نیز مشخص است. 

در دسته اول قرار است مبلغی از یک حساب در یک بانک به حساب دیگری در همان بانک منتقل شود؛ در دسته دوم بناست مبلغی از یک حساب در یک بانک به حساب دیگری در بانک دیگر انجام شود. 

تفاوت این دو اما در حساب‌رسی بانک مرکزی است. در دسته اول یا انتقال درون‌بانکی وجه بین حساب‌های یک بانک و بدون خروج از آن انجام می‌شود، اما در دسته دوم بانک مرکزی واسطه انتقال وجه است. 

در ادامه هر یک از انواع حساب به حساب را توضیح داده‌ایم.

۱. انتقال درون‌بانکی (داخل یک بانک)

این روش ساده‌ترین نوع انتقال وجه است و زمانی انجام می‌شود که هر دو حساب مبدأ و مقصد در یک بانک قرار داشته باشند. در این حالت تراکنش از مرزهای بین‌بانکی عبور نمی‌کند و مستقیماً در سیستم همان بانک ثبت و تسویه می‌شود.

نتیجه استفاده از این روش آن است که انتقال وجه تقریباً آنی انجام می‌شود و کارمزد آن بسیار کمتر از روش‌های بین‌بانکی است. سقف انتقال هم بسته به سیاست هر بانک متفاوت است، اما معمولاً بالاتر از سقف سامانه‌های بین‌بانکی تعیین می‌شود. برای تراکنش‌های روزمره‌ی داخلی یا بین حساب‌های شخصی این روش همچنان سریع‌ترین گزینه است.

۲. سامانه پل و انتقال آنی، شبانه‌روزی

پل مخفف «پرداخت لحظه‌ای» است. این سامانه‌ در شبکه بانکی جدیدتر است و انتقال آنی وجه میان حساب‌های بانک‌های مختلف را در هر ساعت از شبانه‌روز ممکن می‌کند. سامانه پل مخصوص تراکنش‌های خرد و متوسط طراحی شده است و از نظر سرعت تجربه‌ای مشابه کارت‌به‌کارت ارائه می‌کند، اما ازطریق سازوکار حساب به حساب انجام می‌شود و مبتنی بر شماره شباست.

آخرین ابلاغ بانک مرکزی در سال ۱۴۰۴ سقف انتقال ازطریق سامانه پل را ۵۰میلیون تومان برای تراکنش‌های غیرحضوری و تا ۱۰۰میلیون تومان برای تراکنش‌های حضوری تعیین کرده است. مبلغ کارمزد آن نیز حدود ۰.۰۲ درصد مبلغ انتقال و با حداقل مبلغ کارمزد ۵۰۰ تومان محاسبه می‌شود.

برای آشنایی کامل با سامانه پرداخت لحظه‌ای مطلب انتقال وجه پل چیست را مطالعه کنید.

۳. سامانه پایا و انتقال اقتصادی و دسته‌ای

پایا قدیمی‌تر اما همچنان یکی از ارکان شبکه پرداخت بین‌بانکی است. این روش انتقال وجه بر مبنای عملکرد اتاق ACH انجام می‌شود و برخلاف پل، پایا به‌صورت دسته‌ای (Batch) عمل می‌کند، یعنی تراکنش‌ها در چرخه‌های مشخص روزانه جمع‌آوری و هم‌زمان تسویه می‌شوند.

در سال ۱۴۰۴ سقف هر دستور انتقال در پایا ۲۰۰میلیون تومان تعیین شده و کارمزد آن حدود ۰.۰۱ درصد مبلغ تراکنش (با سقف و کف مشخص) است. این روش برای پرداخت‌های سازمانی، حقوق، یا تراکنش‌هایی که فوری نیست ایدئال است.

برای آشنایی با چرخه‌های پایا پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را مطالعه کنید: حواله پایا چیست؟

۴. سامانه ساتنا و انتقال قطعی با مبلغ بالا

ساتنا یا سامانه تسویه ناخالص آنی برای انتقال‌های بزرگ و قطعی است. هر تراکنش در ساتنا به‌صورت لحظه‌ای و نهایی در حساب‌های بانک مرکزی تسویه می‌شود؛ بنابراین برگشت‌ناپذیر و معتبر است.

این سامانه فقط در ساعت کاری بانکی فعال است و برای تراکنش‌های با مبلغ بالا یا زمانی استفاده می‌شود که نیاز به تسویه قطعی در همان روز وجود دارد. مبلغ کارمزد ساتنا نیز حدود ۰.۰۲ درصد از مبلغ انتقال است (سقف کارمزد آن نیز ۳۵هزار تومان است).

انتخاب هوشمندانه میان هر یک از این روش‌های مبتنی بر حساب می‌تواند سرعت، هزینه و امنیت تراکنش‌ها را چه برای کاربران عادی و چه برای کسب‌وکارهایی که با جریان‌های نقدی روزانه سروکار دارند متعادل کند.

برای آشنایی کامل با انتقال وجه ساتنا این مطلب را مطالعه کنید: راهنمای جامع انتقال وجه ساتنا – سقف، کارمزد و زمان واریز در ۱۴۰۴

این جدول روش‌های مختلف را مقایسه می‌کند:

انتخاب میان روش‌های پل، پایا، ساتنا یا انتقال درون‌بانکی می‌تواند در عمل، بر تجربه پرداخت، سرعت و هزینه تأثیر مستقیم بگذارد؛ برای مثال، سازمان‌ها برای پرداخت حقوق یا تسویه‌های گروهی به سراغ پایا می‌روند. برای تراکنش‌های با مبلغ بالا و حساس نیز از ساتنا استفاده می‌شود. در کنار این‌ها، انتقال درون‌بانکی هم به‌دلیل سرعت و هزینه پایین، همچنان پرکاربردترین روش میان حساب‌های یک بانک است؛ به‌این‌ترتیب، می‌توان گفت انتقال وجه مبتنی بر حساب طیف کاملی از نیازهای مالی، از انتقال‌های فوری گرفته تا برنامه‌ریزی‌شده، را پوشش می‌دهد.

پرسش‌های متداول درباره انتقال وجه حساب به حساب