تشخیص زنده بودن کاربر؛ ابزار توسعه بانکداری باز

صنعت بانکداری مسیر خود را به منظور پاسخگویی به دگرگونی‌های بازار همچنین همسویی با سلیقه کاربرانش تغییر داده؛ آنچه تاکنون با آن سر و کار داشته‌‎ایم، جزئی کوچک از یک تغییر بزرگ است؛ بانکداری باز توانسته افق‌های تازه‌ای را به روی شبکه بانکی کشور بگشاید که بدون آن، امکان این تغییر مسیر وجود نداشته است. 

بانکداری باز یک تغییر رویه از بانکداری سنتی به بانکداری مدرن و جایی است که در آن می‎توان روش انجام بسیاری از فعالیت‎های بانکی مانند انتقال وجه و افتتاح حساب را متحول و بهینه کرد تا کاربران شبکه بانکی مجبور به حضور فیزیکی و اخذ خدمات به صورت حضوری از شعبه نباشند و تنها با تلفن همراه یا سایر وسایل هوشمند، به سرویس مورد نظر دسترسی پیدا کنند. 

البته این تغییر روش، به آسانی صورت نگرفته و در برخی موارد چالش‌هایی را متوجه صنعت و فعالان آن کرده است. 

از این رو فعالان صنایعی که با تحولات بانکداری در ارتباط مستقیم و با آن‌ها عجین هستند، برای جلوگیری از ریسک‌های اعتباری و ناخواسته، برخی اقدامات را در دستور کار خود قرار می‌دهند که «شناسایی کاربر» یا KYC از مهمترین آن به شمار می‌رود. 

توجه به این امر می‌تواند بستری امن برای انجام فعالیت‌ها ایجاد کرده و «امنیت» حاصل از آن را به سایر بخش‌های اقتصادی که نیاز به شناسایی هویت کاربران دارند، تسری دهد. 

با وجود اینکه به حداقل رساندن ریسک‌های اعتباری، یکی از ضرورت‌های شروع و تداوم فعالیت‌های مالی است اما بدون ابزارهایی هوشمند و یکپارچه، کاهش آن ممکن نخواهد بود. 

رویکردهای «بایومتریک» نمونه‌ای از ابزارهای هوشمند هستند که بهره‌مندی از آن‌ها علاوه بر کاهش چالش‌های اعتباری، به افزایش امنیت در حین انجام فعالیت‌های آنلاین مالی و بانکی نیز بیفزاید. 

با ابزارهای بایومتریک که می‎تواند در دل خود تطبیق چهره، زنده بودن کاربر یا حتی بررسی اسناد را جای دهد، اطمینان در انجام کارهای بانکی و مالی تا حد زیادی حاصل می‌شود. 

بررسی زنده بودن تصویر، یکی از روش‌های شناسایی کاربر است که می‌تواند حمله احتمالی یا جعل هویت را نیز تشخیص دهد؛ در این بررسی، طیف گوناگونی از تکنیک‌ها توسط احراز هویت کنندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد تا با آن اطمینان حاصل کند که در حال بررسی یک نمونه زنده مانند عنبیه، اثر انگشت، الگو مویرگی در انگشتان و حتی چهره انسان هستند. با این تکنیک‌ها می‌توان هرگونه بازنمایی عنبیه جعلی یا چهره طراحی شده به جای نمونه واقعی را تشخیص داد و آن را رد کرد. 

افزایش جذابیت در بازار با بانکداری باز

برخی بر این باورند که بانکداری باز توانسته اقدامات مبارزه‌گرایانه با جعل هویت را هدفمند کند. این گزاره از آن جهت می‌تواند صحیح باشد که بانکداری باز به شکل‌گیری و توسعه فناوری‌هایی انجامید که «شناسایی کاربر» را در اولویت و پیش از اعطای اجازه فعالیت به او قرار دادند. 

 اما برخی دیگر معتقدند زمانی می‌توان به بانکداری باز و مزیت‌های آن دست یافت که یک سیستم قوی مبارزه با جعل هویت داشت که در آن به حداقل رساندن ریسک‌های اعتباری میسر شود. 

بهره‌مندی از امکانات پیشرفته بانکی و روش‌های نوین پرداخت، جذابیت‌ها و امکانات زیادی را به صنایع و بازارها می‌افزاید به گونه‌ای که علاوه بر افزایش شمار فعالیت‌های غیرحضوری، کیفیت دسترسی به سرویس‌ها و خدمات بانکی برتر را نیز بالا می‌برد. 

رمز دست‌یابی به سرویس‌ها و خدمات نوین، بهره‌مندی از ابزارهای پیشرفته است که علاوه بر تسهیل دسترسی کاربر، بتواند سرویس‌های شخصی‌سازی شده و مناسبی را پیشنهاد دهد. 

زمانی می‌توان دسترسی را تسهیل و یا سرویس‌های شخصی‌سازی شده‌ای طراحی کرد و توسعه داد که کاربر را به خوبی «شناخت».
شناخت کاربر از مسیرهای گوناگونی میسر می‌شود؛ اما آن مسیری که می‌تواند اطمینان خاطر نسبت به اصالت هویت کاربر را افزایش دهد، مسیری است که در آن مشخص شود کاربر خود واقعی‎اش است؛ یعنی زنده است و به صورت مستقیم درخواست دسترسی به سرویس یا خدمت خاصی را داشته است. 

به مجموعه ابزارهایی که کاربر را از طریق اسکن عنبیه، الگوی مویرگی کف دست یا انگشتان، نحوه ادای کلمات، تطبیق چهره و …. شناسایی می‌کنند، روش‌های احراز هویت بایومتریک گفته می‌شود. 

احراز هویت بایومتریک و آنچه که می‌دانید و نمی‌دانید

گذار صنعت بانکداری از حالت سنتی به مدرن برای جذب مشتری بیشتری و ایجاد منابع درآمدی متنوع، پرداختن به موضوعاتی همچون «امنیت داده‌های بانکی افراد»، «شناسایی مشتری» و «ارائه سرویس‌های شخصی‌سازی شده» را بیش از پیش جدی کرد.
در شرایطی که امکان کلاهبرداری‌های اینترنتی رو به فزونی بود و احتمال سرقت اطلاعات هویتی و داده‌های بانکی افراد همچنان یکی از موانع پیش‌رو کشورها برای پذیرش بانکداری به شکل نوین بود، ابزارهایی طراحی و توسعه شد که با استناد به آن‌ها بتوان از نگرانی‌ها کاست که مهمترین آن احراز هویت به شکل بایومتریک بود. 

احراز هویت بایومتریک، روشی برای شناسایی کاربر از روی اجزای چهره، عادات و رفتارهای منحصرا فردی است؛ عنبیه، طرح مویرگ‌های انگشتان یا کف دستان، نحوه ادای کلمات و حتی الگوی تایپ کردن جملات از جمله مواردی است که با استفاده از آن می‌توان میان افراد تفکیک قائل شد و آن‌ها را شناسایی کرد. 

احراز هویت بایومتریک، می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای توسعه و ترویج بانکداری باز در کشورها به خصوص در کشورهای در حال توسعه مورد استفاده قرار گیرد. 

با این ابزار بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری و حتی شرکت‌های ثالث ارائه‌دهنده سرویس‌های بانکی می‌توانند فضای مالی امنی را برای کاربران و مشتریان خود ایجاد کنند. 

با احراز هویت بایومتریک، علاوه بر صحت‌سنجی هویت فرد خواهان انجام فعالیت‌های بانکی، می‌توان صحت اسناد بارگذاری شده توسط او را نیز مشخص کرد. 

احراز هویت بایومتریک، زیر مجموعه‌های گوناگونی دارد؛ صحت‌سنجی هویت فرد همچنین تبدیل صوت به متن و بررسی اسناد از جمله مواردی است که می‌توان نام برد. 

اما آنچه که این احراز هویت بایومتریک را یکی از ابزارهای بی‌بدیل برای ترویج «حس امنیت» در بانکداری به شکل مدرن آن می‌کند، بررسی زنده بودن کاربر و تایید هویت او به عنوان یک فرد «در قید حیات» است.
حال سوال این است که چرا می‌بایست قید «زنده بودن کاربر» برای کسب و کارها مهم باشد؟

روش‌های تشخیص «زنده بودن کاربر»

شبکه‌های اجتماعی فرصتی را ایجاد کرده‌اند که در پس آن افراد به صورت مرتب تصاویر و ویدئوهایی از خود به اشتراک بگذارند. شاید با یک «تنظیمات» ساده بتوان دسترسی به این تصاویر و ویدئوها را برای افراد خاص ایجاد کرد اما سوال در این است که آیا این کار می‌تواند افراد را در برابر انواع مختلف سرقت هویت بصری فرد مصون نگه دارد؟ یا آیا موبایل بانک یا اینترنت بانک به قدر کافی امن هستند که از آنچه در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‎شوند، منفک باشند و تحت تاثیر قرار نگیرند؟
زنده بودن کاربر یکی از ویژگی‌های فناوری بایومتریک است که برای اطمینان از زنده بودن کاربر و حضور فیزیکی او در مقابل دوربین تلفن همراه، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این فناوری بین عکس‌های به اشتراک گذاشته شده در شبکه‌های اجتماعی و آن‌هایی که برای انجام فعالیت‌های بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تمایز ایجاد می‌کند و باعث می‌شود کسی نتواند از عکس‌ها و ویدئوهای دیگران برای انجام فعالیت‌های اقتصادی سواستفاده کند. 

 بررسی زنده بودن کاربر از طریق پردازش تصویر، نقشه‌برداری از چهره و تشخیص حرکت سوژه صورت می‌گیرد. الگوریتم‌های یادگیری ماشین قادر هستند بین چهره‌های واقعی و جعلی با استفاده از داده‌های از پیش تعیین شده، تفکیک دهند. بدین معنا که با اسکن چهره متقاضی و ایجاد یک نقشه سه بعدی، ساختارهای پیچیده چهره هر فرد که با استفاده از آن‌ها، شناسایی صورت می‌گیرد، جداسازی می‎شوند. 
شناسایی هر فرد به‌واسطه سرویس احراز هویت بایومتریک به دو روش فعال و غیرفعال صورت می‌گیرد. در روش فعال از کاربر خواسته می‌شود چند حرکت انجام دهد ( به طور مثال سر خود را به طرفین بچرخاند یا در مدت زمان ارسال ویدئو پلک بزند) و راهکار دیگری که در «زنده بودن کاربر» به شکل فعال به کار می‌رود، تشخیص احساسات، حرکت ماهیچه‌های صورت و… است. ثبت و بررسی حرکات کوچک می‌تواند تایید بر زنده بودن فرد باشد.
در روش غیرفعال، زنده بودن یک کاربر تنها از روی تصویر ارسالی بررسی می‌شود. یادگیری ماشین قادر است که با استفاده از شبکه‌های عصبی پارامترهایی برای بررسی زنده بودن کاربر مانند بافت پوست، نور و سایه‌ها را پیدا و تجزیه و تحلیل کند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص سرویس‌های بایومتریک می‌توانید به مطلب «بایومتریک رفتاری؛ شناسایی کاربران از روی رفتار و عادات» مراجعه کنید. 

بررسی زنده بودن تنها برای شناسایی نیست

بررسی زنده بودن کاربر یکی از الزامات تایید هویت توسط سرویس بایومتریک است. پیشتر توضیح داده شد که سرویس احراز هویت بایومتریک با استناد به چه ویژگی‌هایی سعی در بررسی تصویر ارسالی از سوی کاربر و تایید هویت او به عنوان یک فرد زنده دارد.

اما بررسی زنده بودن کاربر یا سایر پارامترهای به‎کار گرفته شده در سرویس بایومتریک تنها برای شناسایی نیست، بلکه برای اهداف با سطح بالاتری نیز استفاده می‌شود که شامل جلوگیری از جعل هویت، افزایش ضریب امنیت حساب‌های بانکی و شاید منسوخ شدن استفاده از رمزهای عبور قابل حدس و بعضا فراموش شدنی است.
شاید یکی از مزیت‌های احراز هویت بایومتریک که کمتر به آن توجه شده، عدم نیاز به خاطر سپردن رمزهای عبور و یا PINهای متعددی است که کاربر در هنگام ورود به حساب کاربری‌اش یا ثبت درخواست برای خدمت ویژه بانکی مجبور به استفاده از آن‌هاست.
با احراز هویت بایومتریک، سیستم توانایی خودکار تشخیص یک انسان واقعی را از یک ربات داشته و می‌تواند ریسک‌های اعتباری را تا حد زیادی بکاهد. در واقع تشخیص زنده بودن توسط یک سیستم، به تمام تکنیک‌های به‌کار گرفته شده برای تفکیک یک تلاش جعلی یا غیرمجاز جهت ورود به سیستم از یک تلاش واقعی با کاربر حقیقی گفته می‌شود.
بررسی زنده بودن کاربر با احراز هویت بایومتریک جیبیت

سرویس احراز هویت بایومتریک جیبیت با دارا بودن ویژگی‌هایی همچون بررسی زنده بودن و تطبیق چهره، می‌تواند صنایع مالی و بانکی را در شناسایی بهتر کاربران توانمند می‌کند. 

تشخیص زنده بودن، بررسی اسناد و تبدیل صوت به متن نیز از دیگر سرویس‌های قابل ارائه جیبیت است.جیبیت تلاش‎‌های خود را در راستای بهبود فضای صنعت بانکی و پرداخت به کار گرفته است. سرویس‌های احراز هویت جیبیت می‌تواند برای پلتفرم‌های رمزارزی نیز مثمر ثمر باشد به گونه‌ای که شناسایی کاربران را با دقت بانکی را برای آن‌ها ایجاد کند. 

بررسی زنده بودن تصویر، تبدیل صوت به متن ASR و بررسی اسناد از جمله سرویس‎‌های جیبیت هستند که با کمک هوش مصنوعی می‌توانند کسب و کارها را در شناخت کاربران خود یاری کند.