داده‌های بانکی باز؛ ارزش افزوده‌ای برای افراد و سازمان‌ها 

بنیاد «مکنزی» پیش‌‎بینی کرده در صورتی که دسترسی آزاد به اطلاعات افراد برای شرکت‌هایی که اقدام به ارائه سرویس‌های مالی و بانکی می‌کنند، تسهیل شود و توسعه یابد، تولید ناخالص داخلی یا GDP کشورهای ترویج‌دهنده تا 5 درصد افزایش خواهد داشت. رقم بالایی که در تخمین‌های این بنیاد تا 2030 برای کشورهای پیشرو در این حوزه، محقق می‌شود. 

بحران کرونا، چیزهای زیادی را به کشورها آموخت؛ آن‌هایی که برای مبارزه با شرایط سخت آماده نبودند، دچار چالش کرد و آن‌هایی که در برابر پذیرش تکنولوژی‌های روز مالی، مقاومت داشتند، مجبور به عقب‌نشینی کرد. تقریبا یک سال از اعلام پایان وضعیت «همه‌گیری» توسط سازمان بهداشت جهانی می‌گذرد اما در این مدت کشورهای جهان به دنبال تضمینی برای «دچار نشدن» به وضعیت سال 2019 همچنین ابزارهایی برای بهبودی سریع پس از بحران کووید 19 هستند؛ ابزارهایی که  بتواند مناسبات مالی و البته سرویس‌های بانکی را در زمان کوتاه و با بالاترین کیفیت به دست جامعه هدف برساند. 

یکی از راهکارهای دستیابی به چنین ابزارهایی، گسترش و تعمیق مفهوم بانکداری باز بود که در سایه آن دسترسی به اطلاعات بانکی توسط شرکت‌های ثالثی که زیرساخت‌های فنی پیشرفته دارند، ممکن می‌شود؛ با وجود اینکه گسترش و تعمیق مفهوم بانکداری باز در برخی کشورها به امری بدیهی تبدیل شده، اما دستیابی به سطوحی از استانداردسازی و دسترسی به داده‌ها همچنین به اشتراک گذاشتن آن‌ها هنوز هم تابع شرایط پیچیدهای است که باعث می‌شود بخش مهمی از «ارزش افزوده‌ای» که می‌تواند ایجاد کند، عملا غیر قابل حصول باشد. این ارزش به واسطه شرکت‌های ثالث ارائه‌دهنده سرویس‌های بانکی محقق می‌شود؛ دسترسی به سرویس‌های پیشرفته بانکی فرصت درآمدزایی را افزایش میدهد و هم می‌تواند به کاهش هزینه‌های مقابله با تقلب بینجامد.
اگرچه برخی بانک‌ها هنوز مسائلی همچون «حد و مرز استفاده از داده‌ها و اطلاعات بانکی افراد» را به عنوان چالشی برای توسعه سرویس‌های مبتنی بر بانکداری باز می‌دانند اما هیچکس نمی‌تواند تاثیرات آن بر نوآوری همچنین رفاه کاربران را نادیده بگیرد. 

Open banking Dataچیست؟

داده بانکی باز را برخی منابع بانکی معادل مفهوم بانکداری باز می‌دانند اما برخی دیگر برای آن تفاوتی قائل هستند. در بانکداری باز ممکن است برخی بانک‌ها در به اشتراک‌گذاری داده‌های مشتریان خود با برخی شرکت‌های ثالث یا third party provider حد و مرزهای سفت و سختی داشته باشند. 

به صورت کلی داده‌های بانکی باز،  توانایی به اشتراک گذاشتن داده‌های بانکی از طریق اکوسیستمی دیجیتال است که در آن هیچ‌کس نتواند مانع دسترسی دیگری به داده‌ها و اطلاعات شود.
در واقع Open banking Data به شرایطی گفته می‌شود که در آن داده‌ها به صورت آزاد در دسترس افراد خاص قرار گرفته و بارها و بارها مورد استفاده قرار می‌گیرند و بازتوزیع می‌شوند. پس زمانی می‌توان لفظ Open Data را در بازار یا صنعت خاصی به میان آورد که به داده‌ها دسترسی داشت، بتوان آن‌ها را برای چند بار مورد استفاده قرار داد و هیچ تبعیض و محدودیتی در افراد واجد شرایط در دسترسی به آنها وجود نداشته باشد. 

با Open Data بستری رقابتی ایجاد می‌شود که در آن ارائه‌دهندگان خدمات فنی، به طراحی و توسعه سرویس‌هایی می‌پردازند که می‌تواند رضایت مشتری را افزایش داده و استفاده بهینه‌تری از داده‌هایش داشته باشد.
گسترش و توسعه استفاده از این مفاهیم و روش‌های مبتنی بر آن، در روزهای اعمال قرنطینه‌های طولانی‌مدت، ارزش‌های خود را ثابت کردند و به کمک کسب و کارها، مردم و دولت‌ها آمدند تا از بروز بحران‌های ریز و درشت بیشتر در حوزه اقتصاد دیجیتال جلوگیری کنند. 

از چه طریق ارزش افزوده ایجاد می‌شود؟

از چند روش می‌توان مکانیزم‌هایی را فعال کرد که به‌واسطه آن داده‌های (بانکی و مالی) باز می‌توانند ارزش افزوده ایجاد کنند؛ برخی از این روش‌ها، به طور مستقیم بر تجربه کاربری مشتریان اثر گذاشته و برخی دیگر نیز کارایی کسب و کارهای استفاده‌کننده از سرویس‌های مبتنی بر داده‌های باز را افزایش می‌دهد؛ افزایش دسترسی به خدمات بانکی و بالا رفتن دامنه انتخاب سرویس‌های پیشرفته همچنین همسویی سریع‌تر و بیشتر با سلیقه کاربران، کاهش اصطکاک و هزینه‌های واسطه‌گری داده و کم شدن هزینه‌های عملیاتی از جمله مواردی است که به ترتیب برای کاربران و کسب و کارها ارزش افزوده ایجاد میکند. 

در ادامه به توضیح این امر پرداخته می‌شود که اساسا به چه دلیلی موارد گفته شده می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند؟

دسترسی به خدمات مالی پیچیده و یکپارچه 

زمانی که داده‌های بانکی به راحتی در دسترس شرکت‌های ارائه‌دهنده زیرساخت‌های فنی قرار بگیرد، آن‌ها می‌توانند در زمان کوتاه‌تری سرویس‌های پیشرفته طراحی کنند و یا توسعه دهند. در واقع به اشتراک‌گذاری داده‌های بانکی این امکان را می‌دهد که مشتریان به خدمات مورد نیاز و شخصی‌سازی‌شده‌ای دسترسی پیدا کنند. این مهم را در پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام و اعتبار می‌توان به خوبی مشاهده کرد. اگر داده‌هایی برای به‌اشتراک‌گذاری وجود نداشته باشد، آنگاه ارائه خدمات وام و اعتبار نیز در بستر آنلاین و با پلتفرم‌های مربوطه صورت نمی‌گیرد.

مشتری تصمیم می‌گیرد که کدام سرویس برای او مناسب است

دادهای باز مالی، علاوه بر افزایش رقابت‌پذیری در ارائه سرویس‌ها و خدمات مالی و بانکی، می‌تواند کیفیت خدمات را نیز افزایش داده و در وقت کاربران صرفه‌جویی کند. با داده‌های باز مالی، اجازه دسترسی به سرویس‌های بهینه با کمترین هزینه و کارمزد فراهم می‌شود. 

کاهش اصطکاک و هزینه‌های واسطه‌گری

زمانی که اجازه دسترسی به داده‌های مالی برای شرکت‌های ثالث ایجاد شود؛ طراحی و توسعه سرویس‌های پیشرفته مالی و بانکی نیز تسریع می‌شود. به صورت کلی در سایه بانکداری باز و به اشتراک‌گذاری داده‌های بانکی و مالی افراد، بروز خطاهای انسانی به شدت کاهش می‌یابد که این امر به طور قابل توجهی از هزینه‌های مربوط به «اصلاح درخواست مشتری» می‌کاهد و جنبه‌های ضعف تعامل با مشتری را به طور محسوسی کاهش می‌دهد. 

یکی دیگر از مواردی که میبایست به آن اشاره شود، کاهش هزینه‌های عملیاتی برای جلوگیری از تقلب است. در واقع با به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اعطای دسترسی به شرکت‌های ثالث ارائه‌دهنده زیرساخت‌های فنی، شواهد و سرنخ‌های بیشتری برای ردگیری فعالیت‌های مشکوک ایجاد می‌شود.

ارزش افزوده بیشتر برای اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه

اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه به دلیل سطح دسترسی پایین به داده‌های بانکی و مالی همچنین عمق کمتر این قبیل داده‎ها، فرصت ارزش آفرینی بیشتری دارند. چرا که می‎توانند با جذب سرمایه، پتانسیل‎های رشد اقتصادی بالاتری را داشته باشند و از سوی دیگر برای اقتصاد دیجیتال‌شان نیز اعتبار بالاتری ایجاد کنند. 

پیشتر گفته شد که با به اشتراک‌گذاری داده‌های بانکی و مالی، در فرصت افراد نیز صرفه‌جویی می‌شود، این صرفه‌جویی می‌تواند زمینه را برای شکل‌گیری فعالیت‌های مالی پیشرفته‌تر ایجاد کند.