ACH Debit در بانکداری امریکا چیست و چه تفاوتی با سازوکار دایرکت دبیت در SEPA دارد؟
هر بار که مبلغ قبضی به‌شکل خودکار و بی‌دردسر از حساب بانکی یک کاربر کم می‌شود، یک سازوکار بانکی پشت صحنه کار می‌کند؛ در امریکا این سازوکار را شبکه‌ای مبتنی بر سامانه‌ای معادل سامانه پایا انجام می‌دهد، با نام ACH (Automated Clearing House). این شبکه هم پرداخت‌های «push»، مانند واریز حقوق، را جابه‌جا می‌کند و هم برداشت‌های «pull» با مجوز کاربر را پیش می‌برد، یعنی همان سازوکار Direct Debit برای قبض، قسط و اشتراک. این مطلب سازوکار ACH Debit یا همان pull را به‌زبان ساده توضیح می‌دهد و سپس آن را با الگوی اروپایی‌اش، یعنی SEPA Direct Debit، مقایسه می‌کند.
ACH Debit در یک نگاه: از مجوز تا برداشت
فرایندهای جاری در سازوکار ACH Debit را در مقایسه با نسخه اروپایی‌اش می‌توان یک فرایند کاملاً خشک و مکانیکی دانست. این سازوکار دو ویژگی اساسی دارد که تفاوت‌های کلیدی آن با Direct Debit در اروپا را شکل می‌دهد:
- درحالی‌که مفهوم بانکداری باز و یکی از مهم‌ترین مجراهای آن، یعنی API، همچنان در امریکا توسعه نیافته است، ACH Debit بر سازوکارهای قدیمی‌تر و مبتنی بر Screen Scripting و درنتیجه سازوکارهای قراردادی فیزیکی و پیچیده پیش می‌رود؛
- واریز وجه و تسویه در نسخه دایرکت دبیت امریکایی مبتنی بر سامانه ACH است که ما این سازوکار را با عنوان پایا می‌شناسیم.
این دو تفاوت عمده، چه در مرحله قرارداد با مشتری نهایی و چه در مرحله و برداشت و پرداخت پول، سازوکار ACH Debit را پیچیده می‌کند یا دست‌کم می‌توان می‌گفت در مقایسه با آنچه ما از دایرکت دبیت در اروپا یا حتی ایران می‌شناسیم نا آشناست. در ادامه سازوکار ACH Debit را توضیح داده‌ایم.
سازوکار ACH Debit
این سازوکار ۵ مرحله را در بر می‌گیرد که از این قرار است:
۱. مجوز (Authorization) و SEC Code
پرداخت با مجوز یا Authorization شروع می‌شود. این مجوز معادل همان Mandate در اتحادیه اروپاست؛ از سوی کاربر (Receiver) صادر می‌شود و شرکت (Originator) آن را ثبت می‌کند.
یکی از تفاوت‌های کلیدی و البته دشواری‌های این جنس مجوز کانال اخذ آن است که SEC Code نامیده می‌شود. SEC Code یک کد سه‌حرفی داخل فایل ACH است و «نوع تراکنش، مدارک لازم برای برداشت از حساب کاربر و میزان ریسک آن» را مشخص می‌کند.
۲. ساخت فایل و نقش بانک مبدأ
شرکت دستورها را به بانک طرف حساب خود (ODFI) ارسال می‌کند. بانک طرف حساب شرکت هم آن‌ها را در یک فایل ACH تجمیع می‌کند (شامل رکوردهای تراکنش و تاریخ مؤثر) و برای پردازش ارسال می‌کند.
۳. مسیردهی توسط اپراتور ACH
فایل به یکی از دو اپراتور ACH ارسال می‌شود که FedACH (Federal Reserve) یا EPN/The Clearing House هستند. اپراتور براساس Routing Number مقصد، هر تراکنش را به بانک طرف حساب کاربر (RDFI) می‌فرستد.
۴. Posting و Return Codes
بانک دریافت‌کننده یا همان بانک طرف حساب کاربر تراکنش را با حساب کاربر تطبیق می‌دهد؛ در صورت نبود مانع، حساب بدهکار می‌شود و وجه به حساب پذیرنده واریز می‌شود. در صورت مشکل، تراکنش با Return Code مناسب برگشت می‌خورد.
۵. زمان‌بندی تسویه
همان‌طور که گفتیم ACH بسیار شبیه به پایاست، البته با اندکی تفاوت. اینجا هم مانند پایا تسویه به‌صورت Batch و در «چرخه‌هایی با اولویت زمان‌بندی مشخص اما لزوماً نه در همان روز» انجام می‌شود؛ یک گزینه سریع‌تر نیز برای تسویه وجود دارد که بیشتر با حواله پایا در بانکداری ما شباهت دارد و آن Same Day ACH است که برمبنای آن تسویه در سه پنجره در همان روز تسویه می‌شود.
حقوق کاربران در ACH Direct Debit
براساس روند اجرایی ACH Direct Debit، اگر کاربر در صورت‌حساب بانکی‌اش متوجه یک ACH غیرمجاز یا اشتباه شود، طبق Regulation E، باید حداکثر تا ۶۰ روز پس از ارسال همان صورت‌حساب به بانک اطلاع دهد تا پرونده «رسیدگی به خطا» باز شود. بانک معمولاً در ۱۰ روز کاری نتیجه را اعلام می‌کند یا یک اعتبار موقت به حساب کاربر می‌نشاند و اگر بررسی طولانی‌تر شد، تا ۴۵ روز ادامه می‌دهد و اعتبار موقت را حفظ می‌کند.
برای جلوگیری از تکرار هم کاربر باید دو کار را هم‌زمان انجام دهد: در بانک Stop Payment را ثبت کند و ازطریق پذیرنده نیز مجوز برداشت را لغو کند.
نسخه اروپایی ACH در یک نگاه
آن‌سوی اقیانوس اطلس، در اروپا، ماجرا کمی متفاوت است و این تفاوت با نام SEPA رقم می‌خورد. در سازوکار SEPA دایرکت‌دبیت با مندیت رسمی و مبتنی بر API و بانکداری باز پیش می‌رود. برای فهم سادگی روند در SEPA بررسی این سناریو فرضی را می‌توانید با مراحل ساده‌سازی‌شده ACH مقایسه کنید که پیش از این آوردیم:
- شرکت از شما Mandate می‌گیرد و یک UMR به آن تعلق می‌گیرد؛ خود شرکت هم Creditor Identifier دارد.
- معمولاً شرکت ۱۴ روز قبل خبر می‌دهد که «فلان تاریخ برداشت انجام می‌شود».
- اگر برداشت مجاز باشد اما منصرف شوید، ۸ هفته حق درخواست بازپرداخت بی‌قیدوشرط دارید؛ اگر اساساً مجوز معتبر نباشد، تا ۱۳ ماه حق بازپرداخت بی‌قیدوشرط برای شما محفوظ است.
هدف این دو سازوکار پیش‌برد یک هدف یکسان است، اما گسترش بانکداری باز در اروپا و نهادینه‌شدن دایرکت دبیت در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، امریکا را به فکر حرکت به‌سمت استفاده گسترده‌تر از APIهای بانکداری باز، به‌جای استفاده از فرایند فعلی، انداخته است. همچنین بانکداری باز روند حرکت به‌سمت خدمات مالی باز را تسریع می‌کند و این امر نیز یک الزام دیگر برای امریکاست تا روند حرکت به‌سمت بانکداری باز در همه موارد، ازجمله دایرکت دبیت، را تسریع کند.
پرسش‌های متداول
بله، در آمریکا برداشت‌های خودکار (Direct Debit) ازطریق شبکه ACH Debit انجام می‌شود. در این فرایند، براساس یک مجوز، شرکت مبلغ را به‌صورت خودکار از حساب مشتری برداشت می‌کند.
Mandate در سیستم SEPA Direct Debit همان مجوز رسمی برداشت است که با شناسه‌های منحصربه‌فرد (UMR و Creditor Identifier) ثبت می‌شود. این ساختار استاندارد به این می‌انجامد که پیگیری تراکنش‌ها و لغو مجوزها بسیار شفاف‌تر و یکپارچه‌تر باشد.
در امریکا کاربر تا ۶۰ روز پس از گرفتن صورت‌حساب می‌تواند برداشت اشتباه را گزارش کند. در اروپا در طرح SEPA Core این زمان ۸ هفته برای برداشت‌های مجاز و تا ۱۳ ماه برای برداشت‌های غیرمجاز است.