بانکداری باز و برخی از سرویس‌هایش

«بانکداری باز» مفهوم نوینی در ادبیات بانکداری جهان است. در مواجه با این مفهوم دو رفتار مشاهده شده؛ برخی با آن آشنایی کامل دارند و برخی دیگر نیز احتمالا نمی‌دانند به چه کار می‌آید یا نمودهای بیرونی آن را نمی‌شناسند.

علیرغم اینکه در تبیین مفهوم بانکداری باز اشکالاتی وجود دارد و همچنان برخی فلسفه وجودی آن را به درستی درک نکرده‌اند، اما رقابت زیادی میان بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بانکی برای دستیابی به خدماتی که بر محور بانکداری باز قابل ارائه است، وجود دارد که هر روز نیز بر میزان رقابت‌شان افزوده می‌شود.
در واقع بانکداری باز، تعریف جدیدی به دو واژه «رقابت‌» و «انحصار» در بخش بانکداری بخشیده؛ رقابت میان بانک‌ها برای ارائه خدمات مشتری‌محور و متناسب با نیاز روز بازار را افزایش و از یک سو به انحصار ابزارهایی که صرفا در اختیار بانک‌ها بوده، پایان داده است. 

بانکداری باز به فرآیندی گفته می‌شود که در آن، بانک‌ها اجازه دسترسی به اطلاعات بانکی مشتریان خود را به شرکت‌های ثالث مجوزدار می‌دهند. این شرکت‌ها با در اختیار داشتن زیرساخت‌های فنی پیشرفته و دانش مرتبط، می‌توانند از داده‌های قابل دسترسی در راستای خلق و یا توسعه سرویس‌ها و خدمات پیشرفته‌تر بانکی، بهره ببرند.
بهبود تجربه کاربری، توسعه ویژگی‌های جدید بانکی و در نهایت کاهش هزینه‌های سربار بانک‌ها همچنین افزایش درآمدزایی از مهمترین اهداف بهره‌مندی از خدمات بانکداری باز است.در واقع بانکداری باز به خدمات و سرویس‌های بانکی پیشرفته‌ای منتهی می‌شود که انجام فعالیت برای کاربران شبکه بانکی را تسهیل می‌کند.شاید در حال حاضر ندانید بسیاری از خدمات بانکی که هم اکنون از آن استفاده می‌کنید، به‌واسطه بانکداری باز میسر شده است؛ نرم افزارهای مدیریت حساب‌های بانکی، اعتبارسنجی متقاضیان وام، اعطای تسهیلات بدون نیاز به حضور در شعبه و افتتاح حساب بانکی تنها از طریق گوشی تلفن همراه از جمله نمودهای عینی سرویس‌هایی است که از طریق بانکداری باز در دسترس افراد و شرکت‌ها قرار می‌گیرد. 

بانکداری باز مزیت‌های فراوانی برای اقتصاد یک کشور دارد؛ از یک سو می‌تواند خدمات بانکداری که صرفا «از داخل شعبه» انجام می‌پذیرفت، به خارج از آن هدایت کند و از سوی دیگر بر تنوع و جذابیت خدمات و سرویس‌های بانکی می‌افزاید. در واقع بهره‌گیری از بانکداری باز بانک‌ها را قادر می‌سازد که طیف وسیعی از محصولات متنوع بانکی را با سرعت و کیفیت بالاتری توسعه و در اختیار مشتریان خود قرار دهند.
برای اطلاع از مزیت‌های بانکداری باز برای اقتصاد کشور می‌توانید مطلب «بانکداری باز؛ لمس آینده از نزدیک» را مطالعه کنید. 

چگونه می‌توان بین داده‌های بانکی و سرویس‌های پیشرفته اتصال ایجاد کرد؟
سرویس‌های مترقی از طریق رابط‌های برنامه‌نویسی API در دسترس مشتریان و استفاده‌کنندگان قرار می‌گیرند. بدین معنا که شرکت‌های ثالث به‌واسطه زیرساخت‌های پیشرفته‌ای که در اختیار دارند، می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به ایجاد یا توسعه سرویس‌ها و خدمات پیشرفته بانکی اقدام کنند. 

با این کار علاوه بر اینکه مشتری یا کاربر می‌تواند از به روزترین سرویس موجود در بازار بهره برد، امکان انجام عملیات‌های بانکی در سایه امنیت بیشتر نیز فراهم می‌شود. 

بانکداری باز باعث شده تنوع خدمات و سرویس‌های بانکی افزایش یافته و سرویس‌ها شکل پیشرفته‌تری به خود بگیرند. ارائه‌دهندگان این نوع خدمات، در زمان کوتاه‌تر و با بالاترین سرعت خود را با نیاز بازار و سلیقه مشتریان‌شان تطبیق دهند. 

برای بیان بهتر مفهوم بانکداری باز، در ادامه به چند سرویس و مزیت بانکداری باز که احتمالا با آن‌ها آشنایی مختصری داشته‌اید، اشاره می‌کنیم. 

دایرکت دبیت؛ تکرار آسان پرداخت‌های پرتکرار
دایرکت دبیت Direct Debit یا همان برداشت خودکار از حساب با قید زمان و مبلغ، یکی از نمودهای عینی به‌کارگیری Open Banking برای ارائه و توسعه سرویس‌های پیشرفته بانکی است. با این سرویس، کاربران، پرداخت‌های پرتکرار خود را بدون نیاز به وارد شدن به درگاه پرداخت و وارد کردن رمز دوم اینترنتی، انجام می‌دهند. 

با این سرویس، افراد ضمن دادن اجازه برداشت خودکار از یک حساب مشخص به پلتفرم استفاده‌کننده از سرویس برداشت خودکار، می‌توانند برداشت از حسابش را نیز کنترل کند و در هر زمان که خواست این اجازه را لغو کنند.
 مهمترین استفاده دایرکت دبیت در پرداخت‌های پرتکرار مانند رداخت قبض، حق عضویت‌های ماهانه و … است.

تجمیع حساب‌های بانکی

تجمیع حساب‌های بانکی و ارائه خلاصه وضعیت مالی فرد، از دیگر نمونه‌های موفق و البته محبوب بانکداری باز است. بانکداری باز این فرصت را به بانک‌ها داده تا با به اشتراک گذاشتن داده‌ها و اطلاعات بانکی افراد، بررسی وضعیت‌شان راحت‌تر صورت بگیرد.
تجمیع حساب‌های بانکی باعث می‎شود افرادی که چندین حساب در یک بانک دارند، می‌توانند از خدمات بهتر و در عین حال پیشرفته‌تری نیز بهره برند. 

نمونه این را می‌توان در کارت به کارت با دستگاه‌های ATM مشاهده کرد؛ برای استفاده از این خدمت به شما دو گزینه نشان داده می‌شود؛ انتقال وجه از حساب اصلی کارت یا انتقال وجه از سایر حساب‌های متصل به کارت. 

اعتبارسنجی و وام‌دهی سریع

اعتبارسنجی و صحت‌سنجی اطلاعات بانکی و هویتی افراد یکی از مزیت‌های بانکداری باز است که با هدف تسهیل ارائه خدمات به خصوص اعطای تسهیلات خرد به متقاضیان صورت گرفته است. 

از آنجایی که بانکداری باز بر مبنای به اشتراک‎گذاری داده‌های بانکی کاربران است، پلتفرم‌ها و حتی سازمان‌هایی که اعتبارسنجی انجام می‌دهند، می‌توانند سوابق بانکی فرد مانند داشتن چک برگشتی یا قسط عقب افتاده در شبکه بانکی را استعلام کنند تا از این طریق از استطاعت مالی متقاضیان خود برای بازگرداندن وام آگاه شوند. 

فرآیند اعتبارسنجی به واسطه اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات کاربران شبکه بانکی ممکن می‌‎شود. اعتبارسنجی کمک می‌کند که وام‌ها با سهولت و سرعت بیشتری در اختیار افراد قرار گیرند.

پلتفرم‌های مدیریت حساب؛ یک تیر و دو نشان 

مدیریت حساب توسط پلتفرم‌ها نیز از دیگر نتایج بانکداری باز است؛ این پلتفرم‌ها با داشتن اطلاعات بانکی افراد، مانند میزان درآمد ماهانه، هزینه‌کرد و  اقساط هر ماه، علاوه بر مدیریت حساب‌ها، گزینه‌هایی نیز برای سرمایه‌گذاری و پس‌انداز پیشنهاد دهد. 

افتتاح حساب بانکی 

افتتاح حساب در بانک‌ها منوط به احراز هویت فرد است؛ این احراز هویت در چارچوب صحت‌سنجی اطلاعات هویتی و داده‌های بانکی صورت می‌گیرد.
برای افتتاح حساب به صورت غیرحضوری نیاز است هویت متقاضی، مورد تایید قرار بگیرد که برای این کار اطلاعات فرد مانند نام و نام‌خانوادگی، شماره ملی و..  از مراکز و سازمان‌های هویتی مانند ثبت احوال استعلام می‌شود. در صورتی که پاسخ این مراکز، تایید هویت فرد باشد، روند افتتاح حساب فرد تدام می‌یابد.
NeoBankها از مهمترین استفاده‌کنندگان از خدمات افتتاح حساب به صورت غیرحضوری هستند.
همکاری میان NeoBankها با سازمان‌های بررسی کننده هویت افراد به واسطه APIها و بهره‌مندی از سرویس‌هایی مانند احراز هویت بایومتریک میسر می‌شود. بدین معنا که تصویر فرد به علاوه کارت‌های هویتی او با بانک داده‌های مراکز رسمی مقایسه شده و در صورت تایید، بانک اجازه افتتاح حساب را به فرد می‌دهد.

بانکداری باز در جیبیت

جیبیت با دارا بودن زیرساخت‌های فنی پیشرفته، چالش تغییر سلیقه کاربران شبکه بانکی را به فرصت تبدیل کرده و مزیت‌هایی چند سویه برای بانک‌ها، پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات بانکی همچنین کاربران‎شان ایجاد می‌کند. 

سرویس‌هایی همچون دایرکت دبیت، استرداد وجه و حتی انتقال وجه، تنها بخشی از اقدامات جیبیت در راستای توانمندسازی کسب و کارها و  نشان دادن مزیت‌های بانکداری باز به آن‌هاست.
ماموریت جیبیت در راستای ارائه سرویس‌های مبتنی بر بانکداری باز محدود به موارد فوق نمی‌‎شود؛ احراز هویت بایومتریک و انواع سرویس‌های استعلام مانند استعلام شبا و کارت نیز از دیگر مواردی است که باعث فراهم‌آوردن بستری امن و مطمئن برای ارائه خدمات بانکی به کاربران کسب و کارها می‌شود.

به‌عنوان مثال نئوبانک‌ها با استفاده از سرویس احراز هویت بایومتریک جیبیت می‌توانند فرآیندهای هویت‌سنجی متقاضیان افتتاح حساب را با سرعت و دقت بیشتری انجام دهند.