۱۲ روش احراز هویت را بشناسید! صفر تا صد روش‌های احراز هویت
تاکنون فکر کرده‌اید که چگونه هویت شما در فضای دیجیتال تأیید می‌شود؟ از ورود به ایمیل شخصی تا دسترسی به حساب بانکی، احراز هویت نقشی اساسی در امنیت دنیای آنلاین ایفا می‌کند. با رشد سریع فناوری، روش‌های مختلفی برای احراز هویت توسعه یافته‌اند، از روش‌های سنتی مانند رمز عبور گرفته تا فناوری‌های پیشرفته‌ای چون احراز هویت بایومتریک و استفاده از یادگیری ماشین و هوش مصنوعی؛ اما این روش‌ها چه مزایا و معایبی دارند؟ چالش‌های امنیتی آن‌ها چیست و هر یک چه استفاده‌هایی دارند؟ در این مطلب، به‌زبان ساده، شما را با انواع روش‌های احراز هویت، معایب و مزایای هر یک، چالش‌های پیش روی آن‌ها و راهکارهای نوآورانه برای امنیت بهتر آشنا خواهیم کرد. اگر به دنبال درک عمیق‌تری از این موضوع مهم هستید، تا پایان با ما همراه باشید.
انواع روش‌های احراز هویت چیست؟
روش‌های احراز هویت مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و ابزارها را در بر می‌گیرد که برای تأیید هویت کاربران یا دستگاه‌ها طراحی شده‌اند. این روش‌ها از رمزهای عبور ساده گرفته تا فناوری‌های پیشرفته را شامل است. هر یک از این روش‌ها براساس میزان امنیت، سهولت استفاده و نوع کاربری در جاهای مختلف استفاده می‌شوند؛ برای مثال، روش‌های سنتی مانند استفاده از رمز عبور، به‌دلیل سادگی و دردسترس‌بودن، بسیار رایج بوده‌اند، اما امروزه نیاز به روش‌هایی با امنیت بیشتر احساس می‌شود؛ به‌همین دلیل، روش‌هایی مانند احراز هویت چندعاملی (MFA)، بیومتریک و حتی روش‌های مبتنی بر رفتار در حال گسترش هستند.
فرایند احراز هویت شما بر پایه سه مفهوم اساسی شکل می‌گیرد: چیزی که می‌دانید، چیزی که دارید و چیزی که هستید. هر یک از روش‌های احراز هویت نیز بسته به میزان امنیت و پیچیدگی، دست‌کم، از یکی از این سه مفهوم استفاده می‌کنند. برای آشنایی با مفهوم احراز هویت و اصول آن پیشنهاد می‌کنیم احراز هویت چیست و بر مبنای چه مفاهیمی شکل گرفته است؟ را مطالعه کنید.
در این میان، شناخت هر یک از روش‌های احراز هویت می‌تواند به شناخت بیشتری از راهکارهای امنیتی مورداستفاده کمک کند. انواع روش‌های احراز هویت، به‌طور کلی، از این قرار است:
۱. احراز هویت تک‌عاملی
Single-Factor Authentication ساده‌ترین نوع احراز هویت است که فقط از یکی از عوامل سه‌گانه (چیزی که می‌دانید، چیزی که دارید یا چیزی که هستید) استفاده می‌کند؛ برای مثال، در این سیستم برای احراز هویت و اجازه ورود به سیستم صرفاً از یک رمز عبور استفاده می‌شود. این روش، به‌دلیل سادگی و سرعت، محبوب است، اما امنیت پایینی دارد و آسیب‌پذیری بالا دربرابر حملاتی مانند فیشینگ و بروت‌فورس دارد.
معمولاً این روش در سیستم‌هایی با سطح حساسیت پایین به کار می‌رود و اغلب وب‌سایت‌های ساده یا قدیمی از این روش استفاده می‌کنند.
۲. احراز هویت چندعاملی
Multi-Factor Authentication یا به‌صورت کوتاه‌شده، MFA، ترکیبی از دو یا چند عامل احراز هویت را به کار می‌گیرد؛ برای مثال، در این روش رمز عبور (چیزی که می‌دانید) همراه با یک کد تأیید ارسال‌شده به گوشی همراه (چیزی که دارید) با هم ترکیب می‌شوند. این ترکیب امنیت بیشتری فراهم می‌کند و در بسیاری از پلتفرم‌های حساس، مانند بانکداری آنلاین، استفاده می‌شود.
مزیت این روش افزایش امنیت است، اما پیچیدگی بیشتری دارد و به زمان بیشتری هم برای انجام‌شدن نیازمند است. علاوه بر پلتفرم‌های بانکداری، می‌توانید استفاده از این روش را به‌صورت روزمره در پلتفرمی مانند Gmail ببینید. عمده روش‌های ارائه در ادامه این مطلب را می‌توان ذیل احراز هویت چندعاملی دسته‌بندی کرد.
۳. احراز هویت بایومتریک
این روش از ویژگی‌های فیزیکی یا رفتاری کاربران برای احراز هویت استفاده می‌کند، مانند اثر انگشت، تشخیص چهره یا اسکن عنبیه و شبکیه. این روش احراز هویت می‌تواند به‌عنوان بخشی از احراز هویت چندعاملی به کار رود یا به‌تنهایی استفاده شود.
احراز هویت بایومتریک امنیت و دقت بالایی دارد، اما نگرانی‌هایی در زمینه حریم خصوصی و احتمال خطا در شرایط خاص برای استفاده از آن وجود دارد؛ ضمن اینکه این روش هزینه پیاده‌سازی بالایی هم دارد. کاربرد این روش را به‌صورت روزمره می‌توانید در Apple Face ID یا Samsung Biometrics ببینید.
پیشنهاد می‌کنیم درباره احراز هویت بایومتریک رفتاری هم مطالعه کنید.
۴. مبتنی بر توکن
این روش از اشیای فیزیکی یا دیجیتالی، مانند کارت‌های هوشمند یا توکن‌های دیجیتال، برای تأیید هویت کاربر استفاده می‌کند. احراز هویت مبتنی بر توکن معمولاً با دیگر روش‌ها ترکیب می‌شود و امنیت بیشتری ایجاد می‌کند.
به‌صورت کلی، این روش امنیت بالایی دارد، اما همواره خطر ازدست‌دادن توکن‌های دیجیتال یا گم‌شدن توکن‌های فیزیکی وجود دارد. استفاده از این روش در سیستم‌های سازمانی یا خدمات ابری معمول است.
۵. مبتنی بر دانش
در روش احرازکردن هویت براساس دانش یا Knowledge-Based Authentication (به‌صورت مخفف، KBA) کاربران باید اطلاعاتی را ارائه کنند که فقط خودشان می‌دانند. اطلاعاتی که معمولاً در KBA استفاده می‌شود پاسخ به سؤالات امنیتی (مانند «نام اولین مدرسه شما چیست؟») یا رمزهای عبور موقت ارسال‌شده به کاربران را شامل است. این روش به‌دلیل سادگی و بی‌نیازی از تجهیزات خاص یکی از رایج‌ترین روش‌های احراز هویت به شمار می‌آید.
مزیت این روش سهولت در استفاده و بی‌نیازی از دستگاه‌های اضافی، مقرون‌به‌صرفه بودن و بی‌نیازی از زیرساخت‌های پیچیده برای پیاده‌سازی و دسترسی‌پذیری در تقریباً تمامی سیستم‌های آنلاین است؛ بااین‌حال این روش معایبی هم دارد که آسیب‌پذیری در برابر حملات مهندسی اجتماعی، آسیب‌پذیری دربرابر حملات بروت‌فورس و همین‌طور خطر فراموشی اطلاعات برای کاربران ازجمله آن‌هاست.
از این روش معمولاً برای بازیابی رمزهای عبور، پشتیبانی مشتریان و یک لایه امنیتی برای ورود به حساب‌های آنلاین استفاده می‌شود.
۶. مبتنی بر دانش صفر
روش احراز هویت براساس دانش صفر Zero-Knowledge Proof امکان تأیید هویت را بدون افشای اطلاعات حساس فراهم می‌کند. در این روش کاربر با استفاده از تکنیک‌های رمزنگاری پیشرفته می‌تواند هویت خود را اثبات کند، بدون آنکه نیاز باشد اطلاعاتی که ممکن است در معرض سوءاستفاده قرار گیرد (مانند رمز عبور) ارائه شود. این فرایند به‌صورت تعاملی انجام می‌شود و ارسال و دریافت داده‌هایی را در بر می‌گیرد که فقط صحت ادعا را تأیید می‌کنند.
روش احراز هویت مبتنی بر دانش صفر حفظ حریم خصوصی را تضمین می‌کند و البته دربرابر حملاتی بر پایه مهندسی اجتماعی هم بسیار مقاوم است و درنتیجه، برای سیستم‌هایی مناسب است که به امنیت بالایی نیاز دارند.
از این روش در سیستم‌های حریم‌خصوصی‌محور، مانند بلاکچین و ارزهای دیجیتال، استفاده می‌شود و برای Ethereum در پروژه‌های خاص آن را به کار می‌برد.
۷. مبتنی بر رفتار
در روش احرازکردن هویت براساس رفتار یا Behavior-Based Authentication الگوهای رفتاری کاربران، مانند نحوه تایپ‌کردن، حرکت ماوس یا الگوهای فعالیت آنلاین آنان، تحلیل می‌شود. این روش امنیتی به تعامل مستقیم کاربر نیاز ندارد و به‌عنوان یک لایه اضافی امنیتی استفاده می‌شود و در سیستم‌های فینتک، ازجمله PayPal، و پیشگیری از تقلب کاربرد دارد.
۸. مبتنی بر مکان
روش Location-Based Authentication از موقعیت جغرافیایی کاربر برای تأیید هویت استفاده می‌کند؛ برای مثال، اگر کاربری از یک مکان غیرمعمول بخواهد وارد سیستم شود، ممکن است از او احراز هویت اضافی درخواست شود و به‌این ترتیب، از دسترسی غیرمجاز جلوگیری کند.
با وجود مزیت‌های امنیتی احراز هویت مبتنی بر مکان، این روش می‌تواند محدودیت‌هایی در جابه‌جایی کاربران استفاده کند، اما در سیستم‌های بانکی از آن استفاده می‌شود. معمول‌ترین استفاده این روش را می‌توانید در هنگام ورود به حساب‌های Google Account یا Facebook ببینید.
۹. مبتنی بر زمان
در روش احراز هویت براساس زمان یا Time-Based Authentication دسترسی کاربران فقط در بازه‌های زمانی مشخص مجاز است. این روش اغلب در محیط‌های شرکتی برای مدیریت دسترسی کارکنان استفاده می‌شود؛ برای مثال، کارکنان فقط در ساعت‌های کاری مشخص می‌توانند به سیستم‌های حساس دسترسی داشته باشند. این روش می‌تواند با دیگر روش‌های احراز هویت ترکیب شود تا امنیت بیشتری ایجاد کند.
مزیت این روش محدودکردن دسترسی به بازه‌های زمانی مشخص برای افزایش امنیت است و برای سازمان‌ها با ساعات کاری ثابت مناسب است؛ بااین‌حال این روش محدودیت‌هایی برای دسترسی کاربران خارج از زمان‌های تعیین‌شده ایجاد می‌کند و همین‌طور ممکن است به پیکربندی دقیق نیاز داشته باشد.
سیستم‌های شرکتی، بانکداری و به‌طور کلی، محیط‌هایی که به نظارت بالا نیاز دارند از این روش هم استفاده می‌کنند.
۱۰. مبتنی بر رمزنگاری کلید عمومی
این روش که به‌صورت مخفف با عنوان PKC شناخته می‌شود از جفت کلیدهای عمومی و خصوصی برای تأیید هویت استفاده می‌کند. کاربر کلید خصوصی خود را نگه می‌دارد و کلید عمومی برای تأیید هویت او در دسترس سیستم قرار می‌گیرد.
این روش امنیت بسیار بالایی ارائه می‌کند و نیاز به تبادل اطلاعات حساس را هم کاهش می‌دهد و همچنین دربرابر حملات استراق‌سمع و جعل هویت بسیار مقاوم است؛ بااین‌حال به زیرساخت‌های رمزنگاری پیشرفته نیازمند است و مدیریت کلیدها هم می‌تواند برای کاربران پیچیده باشد.
از این روش برای برقراری ارتباط امن، تراکنش‌های مالی و همین‌طور پروتکل‌های VPN استفاده می‌شود و معمول‌ترین کاربرد آن در پروتکل SSL/TLS است.
۱۱. مبتنی بر چالش‌ـ‌پاسخ
در روش احراز هویت براساس چالش‌ـ‌چالش یا Challenge-Response سیستم یک چالش به کاربر ارائه می‌کند که باید به آن پاسخ دهد. این چالش می‌تواند حل یک مسئله، ارائه یک کد خاص یا اجرای یک الگوریتم رمزنگاری را شامل باشد. این روش بر پایه توانایی کاربر در ارائه پاسخ صحیح به چالش استوار است و اغلب برای احراز هویت در سیستم‌های سازمانی و شبکه‌های ایمن استفاده می‌شود.
مزیت این روش، علاوه بر امنیت بالا، مقاومت دربرابر حملات تکرار (Replay Attack) است، اما استفاده از آن ممکن است برای کاربران غیرتخصصی پیچیده باشد. شبکه‌های سازمانی و ارتباطات امن، ازجمله پروتکل SSH، از این روش استفاده می‌کنند.
۱۲. مبتنی بر ریسک
این روش را که به‌عنوان Risk-Based Authentication شناخته می‌شود می‌توان یکی از روش‌های احراز هویت چندعاملی پیشرفته دانست که از ترکیب چندین روش استفاده می‌کند. در این روش تصمیم‌گیری درباره سطح امنیتی موردنیاز برای احراز هویت براساس ارزیابی ریسک انجام می‌شود. این ارزیابی بررسی عواملی مانند رفتار کاربر، دستگاه مورداستفاده، موقعیت جغرافیایی و زمان درخواست را شامل است؛ اگر سیستم تشخیص دهد که ریسک بالاست، ممکن است درخواست احراز هویت اضافی کند.
مزیت استفاده از این روش تجربه کاربری بهینه و البته امنیت تطبیقی و بسیار بالاست، اما درعین‌حال به امکان تحلیل داده‌های پیچیده نیاز دارد و متضمن هزینه پیاده‌سازی بالاست.
پلتفرم‌های بانکی، تجارت الکترونیک و شبکه‌های شرکتی از این روش استفاده می‌کنند و معمول‌ترین استفاده آن را می‌توان در گوشی‌های آیفون، Amazon Web Services (AWS) و Google Cloud Identity دید.
متداول‌ترین روش احراز هویت آنلاین در بانکداری و فینتک کدام است؟
در بانکداری و فینتک روش‌های احراز هویت چندعاملی (MFA) و بیومتریک به‌عنوان روش‌های متداول شناخته می‌شوند. این روش‌ها، به‌دلیل امنیت بالا و سهولت استفاده، در برنامه‌های بانکی و پرداختی رایج هستند.
| روش احراز هویت | مزیت‌ها | عیب‌ها | کاربردها | پلتفرم‌ها |
| تک‌عاملی | ساده و سریع | امنیت پایین | سیستم‌های ساده | – |
| چندعاملی (MFA) | امنیت بالا | پیچیدگی بیشتر | بانکداری و سازمان‌ها | Gmail, Microsoft Azure |
| بیومتریک | امنیت و دقت بالا | نگرانی حریم خصوصی | گوشی‌های هوشمند، بانکداری | Apple Face ID, Samsung |
| مبتنی بر دانش (KBA) | سهولت در پیاده‌سازی | آسیب‌پذیری در برابر مهندسی اجتماعی | بازیابی حساب‌ها | خدمات پشتیبانی بانک‌ها |
| مبتنی بر رفتار | افزایش امنیت | هزینه و پیچیدگی بالا | فینتک و پیشگیری از تقلب | PayPal, Amazon |
| مبتنی بر مکان | جلوگیری از دسترسی غیرمجاز | محدودیت جابجایی کاربران | سیستم‌های بانکی | Google Account, Facebook |
| مبتنی بر زمان | محدود کردن دسترسی به بازه‌های زمانی مشخص | محدودیت در دسترسی کاربران خارج از زمان‌های تعیین‌شده | سیستم‌های شرکتی، بانکداری | – |
| مبتنی بر توکن | امنیت بالا | امکان گم‌شدن توکن | خدمات ابری، سازمانی | AWS, Google Cloud |
| رمزنگاری کلید عمومی (PKC) | امنیت بسیار بالا | مدیریت پیچیده کلیدها | ارتباطات امن | SSL/TLS, Bitcoin |
| دانش صفر (Zero-Knowledge) | حفظ حریم خصوصی | پیچیدگی پیاده‌سازی | سیستم‌های حریم خصوصی محور | Zcash |
| چالش-پاسخ | امنیت بالا | ممکن است برای کاربران پیچیده باشد | شبکه‌های سازمانی | SSH, Kerberos |
| مبتنی بر ریسک | تجربه کاربری بهینه | نیاز به تحلیل داده‌های پیچیده | پلتفرم‌های بانکی، تجارت الکترونیک | AWS, Google Cloud Identity |
راهکارهای یکپارچه احراز هویت جیبیت
جیبیت، با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته بایومتریک، راه‌حل‌های جامع و ایمنی برای احراز هویت کاربران فراهم می‌آورد. این خدمات شناسایی چهره با دقت ۹۹.۹ درصد، تشخیص زنده‌بودن تصویر (Liveness Detection) با دقت ۹۹ درصد، تبدیل گفتار به متن (ASR) و تحلیل اسناد هویتی ازطریق OCR پیشرفته را در بر می‌گیرد.
راهکارهای یکپارچه احراز هویت جیببیت به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا فرایندهای ورود به سیستم، ثبت‌نام و تأیید هویت کاربران را با دقت و کارآیی بیشتر مدیریت کنند. این راهکارها به‌طور یکپارچه با زیرساخت‌های موجود کسب‌وکارها هماهنگ می‌شوند و قابلیت سفارشی‌سازی براساس نیازهای خاص هر صنعت را دارند. طراحی کاربرپسند و الگوریتم‌های یادگیری ماشین جیبیت، علاوه بر افزایش امنیت، تجربه کاربری را نیز بهبود می‌بخشد.
برای بهبود امنیت و ساده‌سازی فرایندهای احراز هویت، امروز با جیبیت همراه شوید. جیبیت آماده است تا با مشاوره و اجرای راهکارهای اختصاصی، به شما کمک کند تا به تجربه دیجیتال امن‌تر و مؤثرتری دست یابید.
برای آشنایی بیشتر با راهکارهای احراز هویت جیبیت روی این لینک کلیک کنید:
احراز هویت بایومتریک و سرویس‌های مبتنی بر هوش مصنوعی
پرسش‌های متداول
روش‌های رایج شامل احراز هویت تک‌عاملی (رمز عبور)، چندعاملی (MFA)، بایومتریک (اثر انگشت، عنبیه، چهره)، مبتنی بر دانش (KBA)، توکن، دانش صفر و مبتنی بر رفتار است. هر یک از این روش‌ها بر پایه یکی از سه اصل «چیزی که می‌دانید، چیزی که دارید و چیزی که هستید» عمل می‌کند و سطح امنیت و کاربرد متفاوتی دارد.
احراز هویت تک‌عاملی (مانند فقط رمز عبور) سرعت و سادگی دارد، اما دربرابر حملاتی مانند فیشینگ بسیار آسیب‌پذیر است؛ درمقابل، احراز هویت چندعاملی (مثلاً رمز عبور بعلاوه پیامک) امنیت بالاتری فراهم می‌کند، چون نفوذ به چند لایه هم‌زمان دشوارتر می‌شود.
بایومتریک با تشخیص ویژگی‌های منحصربه‌فرد بدن (مثل اثر انگشت، چهره) امنیت بالایی فراهم می‌کند و جعل آن سخت است؛ بااین‌حال نگرانی درباره حریم خصوصی و امکان خطا در شرایط خاص (مثلاً تشخیص صورت با ماسک) از چالش‌های آن محسوب می‌شود.
این روش الگوهای رفتاری کاربر، مانند طرز تایپ یا حرکت ماوس، را تحلیل می‌کند و به تعامل مستقیم نیازی ندارد. از این سرویس در فینتک و سرویس‌هایی مانند PayPal برای شناسایی رفتارهای مشکوک و پیشگیری از تقلب استفاده می‌شود.
این روش‌ها ترکیبی از سادگی کاربری و امنیت بالا را ارائه می‌کنند؛ برای نمونه، اثر انگشت در موبایل بانک هم آسان است و هم ایمن. ازآنجا که تراکنش‌های مالی حساس هستند، روش‌های چندعاملی و بایومتریک جلوی حمله‌های مهندسی اجتماعی و سرقت هویت را بهتر می‌گیرند.
KBA به سؤالات امنیتی و رمزهای موقت متکی است و به ابزار خاصی نیاز ندارد. این روش هنوز پرکاربرد است، ولی دربرابر حمله‌های مهندسی اجتماعی و فراموش‌شدن پاسخ‌ها آسیب‌پذیر است و باید با تمهیدات امنیتی بیشتر همراه شود.
در احراز هویت «دانش صفر» با سازوکارهای رمزنگاری پیچیده، شما هویت را اثبات می‌کنید، بی‌آنکه اطلاعات حساس را افشا کنید؛ ازاین‌رو، در بلاکچین و پروژه‌های ارز دیجیتال بسیار رایج است و حریم خصوصی را به‌طرز قابل‌توجهی حفظ می‌کند.
توکن یک ابزار فیزیکی یا دیجیتالی است که فقط به دارنده آن اجازه ورود می‌دهد (مثلاً یک کارت هوشمند یا کلید سخت‌افزاری). امنیت بالایی دارد، اما گم‌شدن یا فراموشی آن می‌تواند دسترسی کاربر را دشوار کند و باید در کنار روش‌های دیگر استفاده شود.