Open Finance چیست؟

توسعه سرویس‌های جدید و گسترش خدمات بانکی و حتی مالی در سایه بهره‌مندی از بانکداری باز محقق می‎‌شود. بدون ایجاد زمینه‌ای برای دسترسی به اطلاعات بانکی نمی‌توان انتظار ارائه خدمات بهینه و سرویس‌های پیشرفته را داشت؛ بانکداری باز، به اشتراک گذاری داده‌های کاربران شبکه بانکی با شرکت‌های ثالث برای دسترسی به طیف گسترده‌ای از محصولات و سرویس‌های بانکی است. بانکداری باز باعث می‌شود که به واسطه رابط‌های برنامه‌نویسی یا همان API دسترسی به طیف گسترده‌ای از خدمات مبتنی بر حساب بانکی و سرویس‌های پرداخت ممکن شود. بانکداری باز از آن جهت مهم است که بدون توجه به مفهومش نمی‌توان به موارد پیشرفته‌تری رسید و بدان پرداخت.
بانکداری باز محدود به به‌اشتراک‌گذاری داده‌های بانکی برای توسعه سرویس‌های بانکی نیست و «مرحله بعدی» نیز دارد و آن، Open Finance است؛ با خدمات مالی باز موسسات مالی و به صورت کلی هر سازمانی که خدمتی مالی شامل وام مسکن، بیمه عمر و بازنشستگی، طرح‌های پس‌انداز و….  در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، منتفع می‌شود. Open Finance مرحله پیشرفته‌تر بانکداری باز است که در ورای آن امکان عرضه سرویس‌های مالی پیشرفته بواسطه شرکت‌های ثالث ممکن می‎‌شود.

Open Finance را چه معنی می‌کنیم؟

تعریف Open Finance در ذیل بانکداری باز قرار می‌گیرد و به نوعی مدلی تکامل یافته از Open Banking است و شاید مفهومی مجزا و گسترده در ادبیات بانکداری داشته باشد اما به بانکداری باز نیز وابستگی زیادی دارد؛ چرا که بدون بانکداری باز امکان به اشتراک‌‎گذاری داده‌ها و اطلاعات مالی افراد و در نهایت ایجاد سرویس‌های پیشرفته و بهینه وجود ندارد.
با خدمات مالی باز می‌توان مزیت‌هایی که بانکداری باز برای کشورها ایجاد می‌کند، به سایر بخش‌ها و سرویس‌های مالی تعمیم داد. تعاریف بانکداری باز و امور مالی باز تقریبا شبیه به یکدیگر است؛ هر دو می‌خواهند استفاده‌کنندگان‌شان را توانمند کنند و سرویس‌های بیشتری را در اختیار او قرار دهند. اما کارکرد Open Finance، فراتر از بانکداری باز است و تمام امور مالی را در بر می‌گیرد. 

مزیت‌های Open Finance برای اقتصاد دیجیتال چیست؟

در قسمت پیش گفته شد که حیات Open Finance از بانکداری باز نشات می‌گیرد. اما نکته اینجاست که دامنه نفوذ خدمات مالی باز فراتر از بانکداری باز است؛ اگر بانکداری باز با تنوع‌بخشی به سرویس‌های پرداخت شناخته می‌شود، Open Finance بسیار گسترده‌تر از آن است و می‌تواند چیزهایی که پسوند «مالی» داشته باشد، در برگیرد. از این رو مزیت‌های فراوانی نیز برای افراد و بخش‌های اقتصادی ایجاد می‌کند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• Open Finance می‌تواند به تحقق پتانسیل بالقوه بانکداری باز کمک و در برخی موارد آن را تقویت کند. ( با تجمیع حساب‌های جاری، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، به فرد در مدیریت بهتر نقدینگی خود یاری رساند).
• امکان نقل و انتقال خودکار بین حساب‌هایی که فرد در بانک افتتاح کرده و حساب‌هایی مالی مانند آن‌هایی که در صندوق‌های ذخیره سرمایه دارد، یکی دیگر از مزیت‌های امور مالی باز برای استفاده‌کنندگانش است. 
• امور مالی باز به مشتریانش این امکان را می‌دهند تا میزان دسترسی به اطلاعات مالی‌شان را توسط TPP یا Third Party Providerها قطع یا محدود کند.
• ارائه اطلاعات عمیق‌تری از مشتری به کسب و کار، یکی از مزیت‌های مهم Open Finance به‌شمار می‌رود. بدین معنا که شرکت ارائه‌دهنده خدمات مالی باز، سرویسی شخصی‌سازی شده، منطبق بر نیاز استفاده‌کننده و موثرتر عرضه می‌کند. 
• تصمیم‌گیری هوشمندانه، از دیگر مواردی است که Open Finance می‌تواند برای استفاده‌کنندگانش ایجاد کند. این امکان از بررسی دقیق همه سرویس‌ها که به صورت یکپارچه در یک مکان قرار دارد، ممکن می‌شود. 
• افزایش سلامت مالی و بهبود عملکرد مالی افراد از دیگر مواردی است که خدمات مالی باز می‌تواند برای افراد ایجاد کند. 
• بهبود تجربه کاربری و ساده سازی تراکنش ها از دیگر مواردی است که میتوان به عنوان مزیت دیگر امور مالی باز عنوان کرد. 
• مدیریت بهتر امور مالی که به واسطه Open Finance برای مصرف‌کنندگان ایجاد می‌شود، این امکان را ایجاد می‌کند تا استفاده‌کننده، دید بهتر و جامع‌تری از اطلاعات مالی خود داشته باشند
• باز گذاشتن داده‌هایی که مدت‌های زیادی به صورت انحصاری در اختیار بانک‌ها قرار داشته، علاوه بر ایجاد رقابت، نوآوری را نیز بالا می‌برد. بدین معنا که با بانکداری باز، علاوه بر توسعه شرکت‌های فین‌تک، خدمات جدیدی نیز به بازارهای مالی آورده می‌شود. 
• ایجاد و دسترسی به بینشی در مشتری در خصوص جایگاه مالی‌اش نیز از دیگر مزیت‌های خدمات مالی باز به شمار می‌آید. 
•  بی‌نیازی به طی کردن مراحل سخت و طاقت‌فرسا برای دسترسی به اطلاعات مالی، نیز از دیگر مواردی است به عنوان مزیت‌های خدمات مالی باز شناخته می‌شود. 
• Open Finance این امکان را به استفاده‌کنندگانش می‌دهد که به طیف گسترده‌ای از سرویس‌های مالی دسترسی پیدا کنند.
• بانکداری باز و امور مالی باز با انتقال قدرت کنترل بر داده‌های مالی و بانکی به مشتریان، این امکان را فراهم می‌کنند که مشتریان بر امور مالی خود کنترل و نظارت بیشتری داشته باشند.
•  بین معنا که در نهایت مشتری است که تعیین می‌کند چه کسی و تا چه اندازه به اطلاعات بانکی و مالی اش دسترسی داشته باشد و آیا فعالیت مالی از سمت او انجام شود یا خیر؟

کاربردهای Open Finance

کاربردهای Open Finance بیشتر از Open Banking است گرچه بدون بانکداری باز اساسا خدمات مالی نیز معنای خود را از دست می‌دهد اما با داده‌های به‌اشتراک گذاشته شده توسط بانکداری باز، شرکت‌های ثالث می‌تواند سرویس‌های بیشتری از طیف «مالی» را به مشتریان خود ارائه دهند. 

نهادهای مالی و اعتباری، صندوق‌های بازنشستگی و سبدگردانی، شرکت‌های بیمه اعم از بیمه عمر و بیمه شخص ثالث، اتحادیه‌های ارائه‌دهنده وام‌های مسکن، شرکت‌های مشاوره مالی، صرافی‌های رمزارز، کسب و کارهای فین‌تک و … از جمله بخش‌ها و سازمان‌هایی هستند که به نوعی می‌توانند از خدمات مالی باز بهره برند. 

وام‌دهی و اعتبارسنجی به صورت آنلاین یکی از نمونه‌های پیشرفته گسترش بانکداری باز و به طبع آن Open Finance در بازارهاست.  

با امور مالی باز، تسهیلات‌دهی و اعتباربخشی به افراد حقیقی، شرکت‌ها و سازمان‌ها سرعت گرفت. شاید بتوان اذعان کرد که در حال حاضر بخش وام‌دهی بیشترین تاثیر و البته رشد را به واسطه بانکداری باز و امور مالی باز از آن خود کرده است. با پیشرفت تکنولوژی و ورود شرکت‌های ثالث به بازارهای مالی و سرمایه‌ای، فرصت‌های بی‌شماری به‌واسطه APIها شکل گرفت که خروجی آن‌ها نیز توسعه بیشتر مفاهیم Open Banking و Open Finance بوده است.

چه تفاوتی میان بانکداری باز و خدمات مالی باز وجود دارد؟

مهمترین تفاوت میان بانکداری باز و خدمات مالی باز در حد و حدود به اشتراک‌گذاری داده‌هاست.سرویس‌هایی که در بانکداری باز مورد استفاده قرار می‎‌گیرند، بر اساس اطلاعات یک(چند) حساب بانکی است. در حالی که Open Finance بستر را برای ارائه آن دسته از سرویس‌هایی که مبتنی بر داده‌های مالی مانند فعالیت در صندوق بازنشستگی، سبد سرمایه‌گذاری پرتفوی و یا اطلاعاتی از پرونده‌های مالیاتی باشد، فراهم می‌کند. در واقع خدمات مالی باز سرویس‌هایی را شکل می‌دهند که در نهایت می‌توانند جریان نقدینگی را مدیریت کنند و شکل کلی از فعالیت‌های مالی فرد را به او نشان دهند.

بانکداری باز شروع جریانی است که پایانی (حداقل تا کنون) برای آن قابل تصور نیست؛ چرا که در واقع بانکداری باز پایانی بر یک انقلاب بانکداری نوین نیست و از این رو Open Finance نیز پایان «چیزی» نخواهد بود. بلکه هر دو شروع به‌کارگیری مفهومی تحت عنوان «Open Data» هستند.

داده‌های باز، مفهومی ورای بانکداری باز و امور مالی باز است. داده‌ها باز بدین معناست که نه از داده‌ها و اطلاعات بانکی و مالی که حتی آنچه افراد در شبکه‌های اجتماعی از خود به اشتراک می‌گذارند نیز می‌توان استفاده کرد. آینده نشان می‌دهد که از Open Data چه استفاده‌هایی می‌شود و چه شرکت‌هایی و با چه روش‌هایی می‌توانند اعتماد افراد را در به اشتراک‌گذاری داده‌هایشان جلب کنند. 

آنچه که تا بدین جا مشخص است، تسهیل کارها به واسطه گسترش دو مفهوم Open Banking و Open Finance است. 

سطح دسترسی از دیگر موضوعاتی است که تفاوت‌هایی میان بانکداری باز و خدمات مالی باز ایجاد کرده، در بانکداری باز تنها اطلاعات حساب‌های بانکی افراد به اشتراک گذاشته می‌شد، مواردی از قبیل گردش حساب، درخواست موجودی، انتقال وجه و… از جمله مواردی است که مورد استفاده بیشتری دارند و ارائه‌دهندگان خدمات بانکی سعی در عرضه آن‌ها به صورت «سرویس» به مشتریان خود دارند. 

اما در خدمات مالی باز هر آنچه در دسته‌بندی «اطلاعات مالی» جای بگیرد، قابلیت به اشتراک‌گذاری دارد؛ همانطور که پیشتر عنوان شد مواردی از قبیل اطلاعات سرمایه‌گذاری، مالیات، انواع بیمه‌ها، مدیریت ثروت و… در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.